Diana Tjin

Wat gebeurde er eigenlijk in Suriname tijdens de Tweede Wereldoorlog? Waarschijnlijk zijn er maar weinig Nederlanders die deze vraag zinnig kunnen beantwoorden. Wie nieuwsgierig is naar deze periode uit de Surinaamse en Nederlandse geschiedenis zou Het geheim van mevrouw Grünwald, de debuutroman van Diana Tjin kunnen lezen. Dit boek verscheen in 2017.

Om een tipje van de sluier op te lichten: Suriname was tijdens de Tweede Wereldoorlog het enige deel van het toenmalige Nederlandse koninkrijk dat niet bezet was en zijn vrijheid behield. Tenminste, het is maar vanuit wiens perspectief je het bekijkt. Surinamers van Duitse afkomst bijvoorbeeld hadden in deze periode juist heel weinig vrijheid, omdat de Nederlandse gouverneur hen vrijwel meteen na de Duitse inval in Nederland liet oppakken en in interneringskampen stopte. Niet alleen mensen met zekere nazi-sympathieën, maar ook uit Duitsland gevluchte joden, jonge kinderen en mensen wiens families al generaties lang in Suriname woonden. Zij werden pas in de loop van 1947(!) weer vrijgelaten.

De mevrouw Grünwald uit de titel van dit boek is één van die Duitsers. Zij vertelt haar verhaal in een lange monoloog een jonge vrouw, Anna. Het onrecht van zo een opsluiting terwijl je niks hebt gedaan, het gebrek aan privacy, de onderlinge spanningen tussen de geïnterneerden, de soms slechte hygiënische omstandigheden en het gevaar dat dit opleverde voor de jonge kinderen, je kan het je goed voorstellen na het lezen van dit boek. Tegelijk blijft het wat afstandelijk. Dat komt doordat mevrouw Grünwald haar verhaal pas vertelt in de jaren ‘90. Ruim 45 jaar na dato dus, waardoor de rauwe emotie eruit is. Ook vertelt mevrouw Grünwald veel over andere kampen, kampen waar zij zelf niet verbleef, maar waar vreselijke dingen gebeurden, zoals executies en mishandelingen. Het lijkt alsof de schrijfster heel veel informatie had, die ze op de één of andere manier kwijt wilde, maar dat gaat hier met zo een kunstgreep dat je je begint af te vragen of ze niet beter een non-fictie boek had kunnen schrijven.

Die gedachte werd versterkt doordat het boek ook qua schrijfstijl en qua opbouw niet de schoonheidsprijs verdient. Zo zijn er door het ‘grote verhaal’ over de interneringskampen - alsof dat niet al genoeg was - andere verhaallijnen gemengd. Zo is er bijvoorbeeld het verhaal over mevrouw Grünwalds aankomst in Nederland in de jaren ‘50 en hoe zij hier werd ontvangen (niet bepaald met open armen). En zijn er wat familiegeheimen door het verhaal heen gestrooid, mogelijk in een poging iets van een spanningsboog op te bouwen? Bovendien is er dan ook nog, in losse brokken, het verhaal van de jonge Anna, dat doorspekt is met magisch realistische elementen en op zeer indirecte wijze iets zegt over huiselijk geweld.

Al met al is het een beetje veel voor een boek van nog geen 230 pagina's. Geen enkele verhaallijn is echt goed uitgewerkt. En dat is zonde, want aan de basis van het boek ligt een interessant en onderbelicht stukje geschiedenis. Juist dit maakt dat ik - ondanks mijn bezwaren - tóch blij ben het boek gelezen te hebben.… (meer)