Gioed sfeerbeeld, prachtige illustraties (zwart wit foto's) ( )

Dit is een zeer gevoelig, erudiet en uitgebalanceerd meesterwerk van Orhan Pamuk, de Turkse schrijver en Nobelprijswinnaar die met heel zijn hart in Istanbul verankerd is. In een betoverende literaire mengvorm wordt de familiegeschiedenis van de Pamuks afgewisseld met fijnzinnige beschouwingen over de ziel en het wezen van deze Post-Osmaanse stad.

De rode draad die doorheen dit boek loopt is de overal aanwezige weemoed die Pamuk in de stad en bij zichzelf ervaart. Orhan Pamuk hierover: "Om het intense gevoel van weemoed gewaar te worden dat het Istanbul van mijn kinderjaren bij me oproept, moeten we enerzijds naar de geschiedenis kijken, naar de gevolgen van de ondergang van het Osmaanse rijk, maar anderzijds ook naar de weerslag die de geschiedenis heeft gehad op de "mooie" stadsgezichten en de inwoners van de stad. Weemoed is in Istanbul zowel een belangrijke emotie in de lokale muziek en een kernbegrip in de poëzie, als een levensvisie, een gemoedstoestand en iets wat kennelijk essentieel is in het karakter van de stad."

Naast de persoonlijke herinneringen is het boek ook doorweven met fijnzinnige essays over tal van onderwerpen: de Bosporus-tekeningen van Antoine-Ignace Melling, een kosmopolitische 18de eeuwse Duitser die in Istanbul voor verschillende opdrachtgevers werkte; de ‘onafgewerkte Istanbuliana’, een encyclopedie van Resat Ekrem Koçu, een boek dat niet te classificeren valt en van een volstrekt ongediciplineerde eigenaardigheid getuigt, die de chaos, de anarchie en buitenissigheid van Istanbul beklemtoont, verdeeld als de stad is tussen moderniteit en overblijfselen van Osmaanse beschaving. Verder telt het boek ook portretten van de 19de eeuwse Franse schrijvers Gérard de Nerval, Théophile Gauthier en Gustave Flaubert, die allen de stad voor enige tijd bezochtten.

Vanaf zijn jeugd, waarin hij het liefst in een ‘parallelle droomwereld’ vertoefde, ontwikkelde Orhan Pamuk een hevige passie voor lezen en tekenen. Ook zijn eerste liefde komt aan bod, het betreft een meisje uit de allerrijkste klasse van de stad. Zij poseert gewillig als model voor zijn tekeningen, en beiden kunnen zeer goed met elkaar opschieten. Het moest een verborgen liefde blijven, want haar ouders zien geen partij in de ‘onnutte’ schilder Pamuk, en azen via een koppelaarster op een betere partij voor haar. De liefde wordt ruwweg opgebroken als het meisje naar een duur internaat in Zwitserland wordt gestuurd.

Het laatste hoofdstuk van het boek is tevens indrukwekkend: het doet kond van de botsing tussen de bevlogen Orhan, die wenst te leven voor zijn passies tekenen en schrijven, en de nuchtere moeder, die haar zoon voorhoudt zijn architectuurstudies af te maken, en zich te integreren in het reguliere leven van het ‘métro-boulot-dodo’-bestaan. Bij deze confrontatie spelen zich ten huize Pamuk taferelen af die me deden denken aan de confrontaties die ook die andere Nobelprijswinnaar Elias Canetti had met zijn moeder (lees het eerste deel van zijn autobiografische cyclus "De behouden tong" er maar op na). Ook Canetti schreeuwde het uit dat de hem opgedrongen weg van de hang naar geld en conformisme zijn creativiteit volledig dreigde te verstikken.

Dit prachtige boek wordt verlucht met een hele reeks foto's en tekeningen, die de geraffineerde schrijfstijl die Pamuk hanteert nog extra aanschouwelijk maakt voor de lezer. ( )