Dit boek heb ik minstens al eens een keer eerder gelezen en misschien wel twee keer. Toch kon ik me niets meer herinneren dan een duistere sigarenzaak waar vage handelingen werden uitgevoerd. Het grappige is dat nu ik het boek opnieuw gelezen heb, ik heel goed begrijp dat dit het beeld is dat bij mij is blijven hangen.

Ik had in het begin van dit boek heel veel moeite om door te lezen. Het deprimeerde mij zo enorm dat ik het steeds na een paar bladzijden weer weglegde. De hoofdpersoon stootte mij keer op keer af en ik kreeg er maar geen grip op wat er nu eigenlijk aan de hand was. Het was als dat ik de woorden las en ze meteen weer was vergeten omdat ze nergens aan konden blijven plakken, er geen houvast was om ze aan op te hangen.
Op een gegeven moment besloot ik om langere tijd achter elkaar het verhaal te blijven lezen. En dat hielp. Niet dat ik begreep wat er nu gaande was maar ik kwam beter in het boek en het ging me minder tegenstaan. De laatste bladzijden waren zelfs spannend en wilde ik graag doorlezen want zou de hoofdpersoon het wel of niet overleven?

Waarom ik dit boek nog eens wilde lezen was omdat het een Nederlandse klassieker is en ik dan toch benieuwd ben waarom dat zo is. Op die vraag heb ik geen antwoord gekregen. De schrijfstijl van W.F. Hermans is onomwonden een genot om te lezen. In enkele woorden worden personages scherpomlijnd neergezet en de omgeving als context geschetst. Maar dat is toch niet genoeg om zo beroemd te worden?
De hoofdpersoon is er een van handelen en niet van denken. Het boek bestaat dan ook uit een aaneenschakeling van gebeurtenissen waar de hoofdpersoon bijna hulpeloos in meegevoerd wordt. Wat ik daarbij miste was iets meer diepgang van deze hoofdpersoon en had om hetzelfde effect te sorteren in mijn beleving het boek eenderde korter kunnen zijn.

Misschien dat het thema: wat is de werkelijkheid, nieuw was in de tijd dat dit boek werd uitgegeven? Inmiddels heb ik daar al zo veel over gelezen dat dit ook niet echt indruk op mij maakte. De setting van WOII in dit boek was voor mij ook geen pre. En dat zou wel eens precies in de jaren vijftig, toen het boek uitkwam, een belangrijk element kunnen zijn dat het zo is aangeslagen bij het grotere lezerspubliek. Gedateerd wil ik het (nog) niet noemen maar het neigt er ergens wel naar in mijn beleving. ( )

Typisch zo'n boek die ik op de middelbare school absoluut niet op waarde schatte, maar bij herlezing nu wel. Wat is "Nederland leest . . ." toch een schitterende actie! Weten we nu zeker dat Dorbeck niet bestaan heeft? We zullen het nooit zeker weten. Dit is WO II op een heel aparte manier bekeken. En wat een schrijfstijl! ( )

Zevenenveertigste druk november 2012. Eerste druk was november 1958. Uitgegeven ter gelegenheid van de actie Nederland Leest, 1 november - 30 novermber

Heb het boek vroeger gelezen voor mijn lijst (middelbare school). Vond het toen geweldig. Nu gekocht om nog eens te herlezen en voor "de hep". ( )

Voor velen is dit hét meesterwerk van Hermans. Wellicht heeft dat te maken met de twijfelachtige opstelling van "verzetsheld/collaborateur tegen wil en dank" van hoofdrolspeler Osewoudt, tegen alle patriottische retoriek in. Of met de psychologische onderlaag van een tweederangsfiguur die zich optrekt aan zijn zoveel heldhaftiger vermeende evenbeeld Dorbeck, en er lustig op los moordt. Hermans zelf vond dit maar een matig boek, en ik kan hem niet helemaal ongelijk geven. Echt hoogstaande literatuur is het niet en het verhaal lijkt dikwijls geen enkele kant op te gaan. Daar staat tegenover dat het verhaal soms echt wel flink vaart heeft, en dat het alles bijeen een interessante studie is over moraliteit (of het gebrek eraan) in oorlogstijd. ( )