In korte, heldere, maar soms ook poëtische hoofdstukjes zet Jon Kabat-Zinn het idee van meditatie uiteen. Namelijk: een soort korte vakantie van je normale, actieve, beslissende, sturende, probleem-oplossende bestaan, om neer te komen in ‘dit moment’.
Hoewel, moment. Misschien gaat het eigenlijk om een ketting aan momenten. Je zit op de grond met je ogen dicht en je concentreert je op je innerlijk. Misschien voel je de impuls om op te staan, of je herinnert je een domme opmerking waar je je voor schaamt, of je bedenkt paniekerig dat een deadline nadert. De point is dat je niet opstaat, de schaamte niet onderdrukt, en niet ogenblikkelijk aan het werken slaat. In plaats daarvan registreer je je impuls, je herinnering, je emotie, je gedachte. Dat is alles. En je wacht af wat er gebeurt. Misschien blijft het hangen, of het drijft juist over, of het komt wat later weer terug, of het neemt gaandeweg een andere vorm aan. In Kabat-Zinns woorden: ‘you just hold it in awareness’, zoals een fles het water dat erin zit.
Het idee is dat je er (uiteindelijk) van kalmeert en dat je ervaringen en inzichten aanboort die normaal overstemd worden door de chaos en de eenzijdigheid van het dagelijkse bestaan.
Je hoeft trouwens niet persé op de grond te zitten. Je kunt staan, liggen, wandelen of desnoods ‘clean the stove and listen to bobby mcferrin’. Als je maar ontvankelijk bent voor alle aspecten van het ‘nu’ en bereid bent om alle gevoelens te hebben die dit moment bij je oproept, zonder dat je die gevoelens meteen in daden of beslissingen omzet.
Je hoeft je ook niet persé op je volledige innerlijk te concentreren. Alleen maar je ademhaling volgen kan ook. Je kunt ook een beeld (bijvoorbeeld ‘een berg’) voor ogen houden, of een concept (bijvoorbeeld ‘loving kindness’).
Meestal is Kabat-Zinn lekker nuchter. Hij schrijft dat hij het woord ‘spiritueel’ bij voorkeur niet gebruikt. Het draagt zoveel connotaties met zich mee dat het alleen maar verwarrend werkt. Toch is het heel duidelijk dat er een spirituele kant zit aan dit boek. Kabat-Zinn wil niet alleen dat je naar je innerlijk kijkt, hij denkt ook dat je één bent met het universum. En net als de meeste boedhisten (want boedhistisch is hij) vindt hij woede – die soms toch zo nuttige, terechte en onvermijdelijke emotie – heel erg slecht. Woede dient omgekneed tot learning experience en mindfulness. Ook huldigt hij een typisch boedhistische opvatting van selflessness, waarbij het erg bedenkelijk is om trots te zijn op dingen die je bereikt (want er is geen ‘jij’ dat iets bereikt…)
Ondanks de grote kloof die gaapt tussen dit soort ideeën en mijzelf, bleef ik dit boek met veel enthousiasme lezen. Kabat-Zinn keert altijd terug naar het simpele welzijn van concrete mensen en hij blijft genuanceerd. Heeft hij in het ene hoofdstukje de ‘eenheid van alles’ betoogd, dan gaat het volgende hoofdstukje juist over de oneindige verscheidenheid waardoor geen twee dingen hetzelfde zijn: ‘The particulars count’.
Kortom, een fijne gids, zowel voor de mystici onder ons als voor de nuchteren. ( )