De Italiaanse schrijver Tabucchi tapt hier weer uit een Portugees vaatje (al is deze roman wel in het Italiaans geschreven, in tegenstelling tot zijn novelle ‘Requiem’). Geen surrealistische hallucinatie hier, maar het verhaal van de ommekeer in het leven van de nogal banale Portugese journalist Pereira, die de culturele pagina van een katholieke krant in Lissabon verzorgt. Het verhaal is gesitueerd in 1938, in volle Salazartijd, de katholiek-fascistoïde dictator van Portugal. Pereira lijkt een doodbrave man die gebukt gaat onder eenzaamheid na de dood van zijn vrouw, en die vooral worstelt met het katholieke vraagstuk van de wederopstanding na de dood. Uit het weinige dat we daarover in het begin vernemen, kunnen we al opmaken dat Pereira ondanks zijn goedmoedigheid, toch wel over de nodige kritische zin beschikt, maar heel behoedzaam is, en vooral schrik heeft om over de schreef te gaan. Dat zal nog meer blijken als hij in contact komt met het milieu van linkse (anarchistische) activisten, die hem geleidelijk ook op politiek domein de ogen zullen doen openen.
Dat hele bewustwordingsproces wordt door Tabucchi minutieus beschreven als een constante worsteling van dat kleine ik – Pereira – met de grote wereld om hem, met een regime dat elk individu onbarmhartig vermaalt. Dat doet uiteraard erg denken aan Kafka, en de Tsjechische schrijver is – hoewel niet bij naam genoemd – alomtegenwoordig in deze roman. Voortdurend wordt in dit verhaal de zinswende “Pereira verklaart” vermeldt, wat suggereert dat we hier een politierapport aan het lezen zijn, wat de Kafkaiaanse inslag versterkt.
Maar Tabucchi doet zijn uiterste best om ons in verwarring te brengen, want deze roman staat vol met introspecties en verhalende passages, die je niet in een politierapport vindt. En bovendien blijkt de persoonlijke worsteling en ontwikkeling van Pereira toch wel erg af te steken tegen de onpersoonlijke, passieve figuur K. die Kafka ten tonele voort; de daad van verzet waarmee deze roman eindigt, zet trouwens de moed van Pereira in de verf om tegen het systeem in te gaan (andermaal in tegenstelling tot K.). Maar het constant terugkerende “Pereira verklaart” suggereert dat onze kleine man niet aan de klauwen van het regime is ontkomen. Tabucchi neemt hiermee de ambiguïteit weg, ontneemt ons meteen ook de illusie dat verzet verschil maakt, maar hij laat het allemaal onuitgesproken, zodat er misschien toch hoop is… ( )

Pereira werkt voor het culturele katern van een kleine krant. Hij is weduwe. veel te dik en heeft last van zijn hart. Hij sleept zich door het oververhitte Lissabon van restaurant naar kantoor en naar huis. Hij is lusteloos en merkt maar weinig van de oplopende politieke spanningen: de opkomst van Franco, Hitler en in Portugal Salazar. Maar dan ontmoet hij een jongeman die hem om geld en hulp vraagt, in ruil waarvoor hij stukken zal schrijven. Het contact schudt Pereira langzaam wakker. Zo vraagt hij steeds vaker in zijn vaste restaurant naar het nieuws, omdat dat niet meer in kranten verschijnt. Het langzaam introduceren van steeds meer verontrustende elementen doet denken aan Paul Auster's The Country of Last Things, met als extra eng element dat dit boek in een echt gebeurd verleden speelt, nog geen honderd jaar geleden. De subtiele opbouw maakt het boek een heel bijzondere leeservaring. ( )