Het vogelei. Wonder van volmaaktheid (Nederlandse vertaling door Ronald schrijber /©2016 / De Bezige Bij/ ISBN 978-90-234-9924-4, van The Most Perfect Thing. /©2016 / Bloomsbury London)

Tim Birkhead (° 1950 Leeds - ) Ornitoloog. Studeerde biologie aan de universiteit van Newcastle en aan die van Oxford, waaraan hij in 1976 doctoreerde op een proefschrift over de broedgewoonten en de kans op overleven van zeekoeten. Hij werd in datzelfde jaar hoogleraar dierengedrag en wetenschapsgeschiedenis aan de universiteit van Sheffield.
Hij schreef artikelen in The Guardian, The Independent, de BBC (radio en TV) o.a. “Het vogelei” was de basis voor de documentaire “Attenborough’s egg”, The Biologist e.a. (bron www.wikipedia.org Engelse versie)

Bespreking

Birkhead vertelt enthousiast en overtuigend over hoe vogels hun volgende generaties op de wereld zetten. Zaken over eieren waarvan ik niet het flauwste benul had.

Hij beschrijft delen van het ei en de functies die ze hebben:
• microporiën in de eierschaal en het schaalmembraan en het eimembraan zorgen ervoor dat het embryo zuurstof krijgt, en regelen de vochtbalans in het ei. De schaal moet sterk genoeg zijn om een volwassen vogel die broedt te kunnen dragen, maar niet zo sterk dat het kuiken die niet kan breken.

• De combinatie van de vorm, de grootte, en het aantal eieren dat een vogel van een bepaalde soort gemiddeld legt, beïnvloeden de warmteoverdracht die nodig is om ze met succes uit te broeden. Dat zeekoeten hun eieren met de spitse kan naar beneden in hun uitwerpselen leggen, verkleind de kans dat die van de rotsrichel rollen en stukvallen, en vergroot de kans dat het kuiken boven de uitwerpselen uit het ei komt.

• de kleur van de eierschaal verkleint de kans op predatie en oververhitting van de eieren bij vogelsoorten voor welke dat nodig is, en helpt ouders hun eieren te herkennen.

• in een ei zit: de dooier met het embryo en zijn voedselvoorraad tot aan het breken van het ei, en veerkrachtige spiralen waarmee de dooierzak aan de eischaal vast hangt. Verder vier lagen wit van ei, die een antibacteriële werking hebben waardoor het ei minstens een maand goed blijft.

• conceptie bij vogels die helemaal anders werkt dan bij zoogdieren: om levensvatbaar te zijn moeten er een stuk of zestien reserve spermacellen in de vrouwelijke kiemschijf zitten van een bevrucht vogelei. Zonder deze “fysiologische polyspermie” ontwikkeld het bevruchte ei zich niet tot een levensvatbaar kuiken. Haaien en salamanders hebben ook polyspermie nodig.

Birkhead is een proefondervindelijke wetenschapper in hart en nieren, die experimenten uitkient die statistisch aantonen of een vooropgestelde werkhypothese al dan niet waar is. Hij doet de moeite om na te trekken wat de stand van de wetenschap is, soms gaat het om onderzoeken die 100 tot 150 jaar geleden werden uitgevoerd in andere Europese landen door onderzoekers die hij met name noemt en citeert. En soms met eigen onderzoek valideert. Hij weet dat de resultaten van zijn eigen onderzoek, mogelijk voorbijgestreefd zullen worden door betere, meer nauwkeurige verklaringen. Dat siert hem.

En hij durft een kat een kat noemen als het gaat over methoden om bijna uitgestorven diersoorten te “redden”:
(p.254-255) ./.. Om een vogelpopulatie te redden die met uitsterven wordt bedreigd, zit er vaak weinig anders op dan de laatste overlevenden gevangen te nemen en te proberen hiermee te fokken. In sommige gevallen lijkt dat goed te werken, zoals met de Californische condor. In andere gevallen wordt slechts een gering broedsucces behaald en neemt het aantal eieren dat uitkomt alleen maar af. De Spix’ ara is misschien wel het extreme voorbeeld van een soort waarvan de eieren niet uitkomen. … omdat een aanzienlijk deel van de eieren - ongeveer de helft - niet werd bevrucht.
Dit lijkt voor de hand te liggen, aangezien er binnen de gevangen populatie sprake is van een hoge mate van inteelt, bijna alle nog levende vogels zijn afkomstig van hetzelfde paar. Gebrekkige testikels blijken een prijs die voor inteelt moet worden betaald. … ( )