Philip Roth is in het algemeen al een eerder controversiële schrijver, waar je voor of tegen bent, maar dat geldt nog meer voor dit boek, zo merk ik aan de reviews op deze site. En dat heeft blijkbaar alles te maken met de erg pornografische inhoud. Ik ga hier niet beginnen met een semantische discussie over wat porno is, en wat gewoon expliciet is en min of meer functioneel voor het verhaal, ik vermoed dat Roth zelf welbewust voor het eerste gegaan is, en daar moeten we dus niet flauw over doen. Maar ik ga eerlijk zijn, - het hangt er natuurlijk van af wat je gewoon bent -, maar af en toe is het in Sabbath’s Theatre echt wel slikken, met mijn excuses voor de woordspeling.

In een oppervlakkige lectuur van het boek zie je hoofdpersonage Mickey Sabbath, een 64-jarige voormalige poppenspeler die aan lager wal is geraakt, alleen maar als een seksverslaafde, als een pervert; hij kan maar niet genoeg krijgen van zijn minnares, de 10-jaar jongere nymfomane Drenka, van Kroatische afkomst, en zelfs los daarvan droomt hij permanent van triootjes, heeft hij telefoonseks met jonge meisjes, kickt hij op het ondergoed van de dochter van zijn beste vriend, enzovoort. Voor Mickey is het allemaal zeer onschuldig en natuurlijk, het is zijn manier om het leven intens te maken, en via de inderdaad soms heel expliciete manier van beschrijven door Roth, klinkt dat ook heel aannemelijk (p 245: "For a pure sense of being tumultuously alive, you can’t beat the nasty side of existence.")

Doorheen het boek zien we dat er heel wat onder die natuurlijke, amorele state of mind van Sabbath steekt. Hij wordt uit zijn evenwicht gebracht door de dood van zijn minnares, en vervolgens merken we dat hij getraumatiseerd is geworden door de vroege dood van zijn broer Morty, het overlijden van zijn moeder (met wie hij nog permanent praat), en door het plotse verdwijnen van zijn eerste vrouw Nickky. Stilaan krijg je door dat die seksverslaving van Sabbath in de eerste plaats een levensdrift is, voortgekomen uit gemis en verlies, en permanent aangevuurd door een vlucht voor de dood. Roth weet de pervert die hij eerst neerzet, om te turnen tot een aandoenlijke, meelijwekkende oudere man die merkt dat hij zijn einde nadert en beseft dat hij er niet veel van gebakken heeft (maar het desondanks niet kan laten toe te geven aan zijn orgiastische aandrift).

Tijdens de lectuur van het boek moest ik regelmatig denken aan Leopold Bloom, het ook al joodse hoofdpersonage van James Joyce in Ulysses: net als Sabbath wordt Bloom door Joyce neergezet als een mens met kleine kantjes, meer die uiteindelijk toch als Elckerlyc kan doorgaan, representatief voor de mens in zijn geheel. Ook vormelijk zitten er in dit boek tal van impliciete en expliciete knipogen naar Ulysses: kort voor halfweg laat Roth zelfs in kort bestek de schrijfstijlen van Ulysses de revue passeren, als een geniaal huldebetoon aan Joyce; en wie kan bij de masturbatiescene van Sabbath’s vrouw Roseanna niet denken aan het slot van Ulysses, wanneer we in het hoofd van Bloom’s vrouw Penelope kruipen?

Het geeft maar aan dat dit boek ook literair niet onderschat kan worden, en dan zwijg ik nog over de spetterende retorische hoogstandjes die Sabbath ten beste geeft, de ontelbare hilarische scenes en de vaststelling dat je ondanks de soms genante beschrijvingen het boek echt niet kunt neerleggen. In het genre van de scabreuze schelmenroman (in de traditie van Apuleius, Rabelais en vele anderen) is dit een waardig 20ste eeuw meesterwerkje. ( )

weerzinwekkend meeslepend, had toch enige moeite om tot de laatste bladzijde te geraken... ( )

Als Drenka, de minnares van Mickey Sabbath sterft, blijft hij verloren achter. Ze vormden een paar dat aan elkaar gewaagd was en Mickey wist dat hij niet haar enige vriend was, en hij kreeg er geen genoeg van haar over die anderen te horen vertellen. Hij wil er een eind aan maken, maar kan dat zelf niet. De zoon van Drenka is politieman, en Mickey maakt hem bijna zo kwaad dat die hem doodschiet. Maar ook dat mislukt. Het verhaal van een man die van het hele leven een theater maakte maar uiteindelijk slechts op een mislukt leven kan terugkijken. Maar wat een meesterlijke beschrijving van dat mislukte leven door Roth!