Meesterlijke parabel vol indrukken opzuigende zinnen over een Europa dat na de Eerste Wereldoorlog nooit meer hetzelfde zou zijn. ( )

Roth op z'n best. Zinderend en bedwelmend verslag van de morele ondergang van een thuiskomer, een gebroken man terug van het Russische front. Meesterlijk. ( )

De eerste wereldoorlog is voorbij en ook de laatste krijgsgevangenen worden losgelaten en gaan vanuit Rusland op weg naar huis; zo ook Gabriel Dan, de hoofdpersoon in deze roman.
Onderweg naar het zuiden zal hij, door gebrek aan middelen, blijven hangen in Hotel Savoy, een hotel waarvan de hoogste verdiepingen bewoond worden door een allegaartje van menselijke eenvoud en armoe.
Tal van personages passeren in dit verhaal de revue, en zullen op een of andere manier voor Gabriel werken als referentie van een leven dat hij tegen iedere prijs zou willen ontvluchten. De keuzes zijn echter beperkt !

Met een kernachtige, maar milde toonzetting worden de mensen beschreven die het hotel bevolken. En of ze nu rijk of arm zijn, de toekomst is voor iedereen omfloerst met onzekerheid. De revoluties kondigen zich aan en de politieke agitatie is in volle gang. Zekerheid en rust lijkt -en blijkt- niet meer voorhanden te zijn. Verschillen tussen rijk en (straat)arm worden nog in stand gehouden, maar het verzet groeit.

Gaandeweg zullen de observaties van Gabriel gaan passen in de noodlotsgedachte die velen met zich meedragen.
En Roth zal zijn “credo” door hem laten uitspreken: “Het gaat slecht met hen, met de mensen; hun verdriet staat kolossaal, als een grote muur voor hen. Ze zitten ingesponnen in stofgrijze zorgen en spartelen als gevangen vliegen. De een heeft gebrek aan brood, de ander eet het in tranen. De een wil verzadigd zijn, de ander vrij. Iemand beweegt zijn armen en gelooft dat het vleugels zijn en dat hij zich het volgende ogenblik, volgende maand, volgend jaar boven de laagvlakte van zijn wereld zal verheffen. Het ging slecht met hen, met de mensen. Ze bewerkstelligden zelf hun lot en geloofden dat het van God kwam. Ze zaten in tradities gevangen, hun hart hing aan duizend draden en hun handen sponnen die draden zelf. Op alle wegen van hun leven stonden de verbodsborden van hun God, hun politie, hun koningen, hun stand. Hier mochten ze niet verder gaan, daar niet blijven. En nadat ze zo enkele tientallen jaren hadden gesparteld en gedoold en gewanhoopt, stierven ze in hun bed en lieten hun misère na aan hun kroost.”

Hét thema van deze korte, maar prachtige roman. ( )

Gabriel Dan is na 5 jaar oorlog en een langdurig verblijf in Russische krijgsgevangenschap op weg naar huis. Maar eerst neemt hij intrek in Hotel Savoy (voor een paar dagen, denkt hij) in een Slavisch stadje aan de oude grens van het uiteengevallen Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk. Het gebouw telt zeven verdiepingen: hoe hoger, hoe armer het clienteel. Op iedere étage hangt een klok, maar geen enkele loopt gelijk.

Dan vindt een kamer op de zesde verdieping, die hij deelt met Zwonimir, een optimistische revolutionair. De andere gasten zijn een allegaartje van varieté-artiesten, valsmunters, louche zakenmannen, prostituées en oud-soldaten. Boven allen staat de mysterieuze Griekse eigenaar, Kaleguropolos, die enkele malen per jaar op inspectie komt, zonder ooit door iemand te worden gezien.

Joseph Roth beschrijft in een zakelijk maar lyrisch Duits een desintegrerende wereld, waar de arbeiders al maanden staken, en iedereen zegt op weg naar huis te zijn, of naar een ver en beter buitenland (Parijs, Amerika) zonder ooit aanstalten te maken de koffers te pakken. De schemerige figuren die het hotel bevolken, aangespoeld uit alle windstreken, raken er niet meer weg. Tot een banale gebeurtenis leidt tot de onvermijdelijke ondergang van het Hotel Savoy.

Mooie novelle, door Roth geschreven met veel empathie voor zijn personages. De tragiek van een gedoemde wereld kleurt iedere bladzijde, maar zwaar of pathetisch wordt het verhaal nergens. ( )