John le Carré heeft zich nooit neergelegd bij het neerhalen van het Ijzeren Gordijn. Bekend geworden met complexe romans over de schemerzone van de Koude Oorlog, heeft hij tot heden Oost-Europa niet losgelaten. Integendeel, de ontwikkelingen in die landen gingen steeds meer het onderwerp uitmaken van zijn boeken. Met “Russia House”, “De laatste spion” en “Vrij Spel” bewees hij reeds een goede kijk te hebben op de interne keuken van het voormalige Oostblok, temeer deze drie romans zeer profetisch bleken te zijn.

Alfred Winser, topjurist van de Engelse investeringsbank Single & Single, wordt op een heuvel in Turkije doodgeschoten door de Russische maffia, mensen met wie hij dacht zaken te doen. Daarmee is de toon gezet : minder politiek en meer spanning. Toch blijft Le Carré zichzelf, want wat volgt is een subtiele en menselijke thriller over eenzaamheid, vriendschap en verraad. De auteur neemt zijn tijd om de plot te ontwikkelen en de personages te introduceren. Deze traagheid irriteert niet, maar intrigeert, want motieven en ideeën zijn nog steeds de hoofdingrediënten van zijn boeken. Single & Single is een boeiende roman over de soms beestachtige drijfveren van een mens. Maar het blijft in de eerste plaats een thriller : de auteur weet zeer goed hoe hij de lezer, met ingehouden adem, aan zijn verhaal moet kluisteren.

Tiger, directeur van de bank Single & Single, wilde zaken doen met de invloedrijke Kaukasische gebroeders Orlov. De praktijken zijn op zijn minst moreel laakbaar, zo is er het opzet om Russisch bloed te verkassen naar de Verenigde Staten. Later zal blijken dat er nog meer aan de hand is. Tiger’s zoon, Oliver, die de onderhandelingen leidt, krijgt steeds meer last met zijn geweten en zijn dromen om zich van onder vaders vleugels los te maken. Wanneer hij op een dag uit Rusland terug keert, geeft hij zich aan bij de douane. Die is er als de kippen bij Oliver te gebruiken als dubbelspion om Tiger’s rijk ten val te brengen. Wanneer zijn rol uitgespeeld is, duikt Oliver onder in een goedkoop pension en begint een tweede leven als kinderanimator. Zijn rust is echter van korte duur : zijn vader verdwijnt en Oliver moet naar hem op zoek. Deels omdat hij verplicht wordt door de douane en deels uit schuldgevoelens en bezorgdheid.

Dit boek is voor een deel autobiografisch : Le Carré verwerkt hierin zijn relatie met zijn vader, de beroepsoplichter Ronald Cornwell, die zijn eigen bestaan in een cocon van leugens spon. Ook in dit verhaal wordt een zoon verscheurd door gevoelens van loyaliteit en afschuw jegens zijn onbetrouwbare vader. De relatie met zijn vader werd reeds eerder vereeuwigd in “A Perfect Spy”.

Zijn laatste boeken zijn meer dan steengoede thrillers, ze hebben immers steeds dat maatschappelijk angeltje dat de woede van de auteur voor het onrecht in de wereld laat boven drijven. De woede over het egoïsme en de onverschilligheid van het Westen voor Oost-Europa en de Derde Wereld, over de leugenachtigheid van de media en ja, ook voor de cynische globalisering van de wereldhandel.

John le Carré is dus niet begraven met de Koude Oorlog, maar staat meer dan ooit in de belangstelling. Getuige is de recente verfilming van zijn ode aan Graham Greene : “The Tailor of Panama”, met Pierce Brosnan als de anti-Bond. ( )