De roman Geheime kamers van Jeroen Brouwers is een op het oog dikke pil van 488 pagina’s, maar laat dat u niet weerhouden om het boek te gaan lezen. Het is een toegankelijk en vermakelijk verhaal waar de kluchten van John Lanting bij verbleken.

Ik zal u even de situatie schetsen. We kruipen in het hoofd van Jelmer van Hoff, een oud-geschiedenisleraar die met zijn vrouw Paula die huisarts is op een afgelegen woonboot woont. Hun huwelijk is op zijn eind, Jelmer mag haar niet meer aanraken en Paula wil hun beider dochter Hanneke niet meer zien. Hanneke heeft het syndroom van Down en Jelmer bezoekt haar op zondag in het tehuis waar ze woont. Jelmer doet niet veel, krijgt karrenvrachten pillen van zijn psychiater voor zijn angsten die hij vervolgens niet slikt maar wel bewaart en Paula is altijd op pad, druk met haar werk of naar een symposium.

Jelmer krijgt een uitnodiging voor de inaugurele rede van zijn studiegenoot Nico Sibelijn. Die is een zeer succesvol archeoloog en Jelmer denkt terug aan de tijd dat ze samen de grotten in de Ardennen zouden gaan onderzoeken. Dat ging niet helemaal goed. Jelmer werd er doodziek omdat hij vervuild beekwater dronk en hij belandde in het ziekenhuis waarbij Daphne, de toenmalige vriendin van Nico, als redster in nood ineens verscheen.

Diezelfde Daphne ontmoet Jelmer op de receptie van Nico. Zij is inmiddels een gevierde opera-zangeres en na de receptie zoekt ze contact met Jelmer. Er volgt een intense briefwisseling, later gevolgd door telefoontjes en een aantal bijna-afspraken. Wel intenties maar de afspraken lopen in de soep. Tot het wel een keer lukt en er eigenlijk nog niets gebeurd op de hotelkamer.

De wederzijdse partners gaan verdenkingen koesteren en confronteren Jelmer en Daphne hiermee. Het helpt niet dat de zoon van Daphne wat telefoongesprekken overhoort, dat Jelmer een seksuele relatie is aangegaan met een moeder van een andere Down-patiënt en dat Paula het een beetje te goed kan vinden met haar eigen naaste collega in haar praktijk, van wie Jelmer een boxershort in hun woonboot tegenkomt.

Genoeg ingrediënten voor een mooi verhaal en laat het maar aan Brouwers over om de zaken dik aan te zetten. Het is natuurlijk kommer en kwel en het valt op dat de weersomstandigheden dit alleen maar onderschrijven. Het is niet één keer mooi weer in het boek;

Door ondergelopen straten, waar de afvoerputten de wateroverlast niet konden verwerken terwijl de regen onverpoosd met dezelfde kracht bleef neerslaan. De ruitenwissers waren niet in staat om de als bajonetten naar beneden komende stralen te weerstaan, zodat ik bij ontstentenis van helder zicht stapvoets moest rijden.

Ellendig allemaal en natuurlijk zijn we er nog niet met het verhaal. Want waarom wil Daphne zo nodig contact met Jelmer? Zit er meer achter? Ze weet dat hij een geheim kan bewaren en biecht aan hem op dat haar huwelijk een afleiding is om haar echte relatie te verbloemen, die met haar veel oudere zangleraar Johann Fahrenfurth. Dat is al aan de gang sinds hun studententijd. Nico was nog niet vertrokken of ze dook al met Johann onder de vleugel (ik verzin dit niet, leest u het vooral zelf en tel mee met de condooms die er wel of niet over zijn).

Vervolgens komt de succesvolle carrière van Nico onder vuur als hij wordt beschuldigd van het vervalsen van de gevonden steen die hem beroemd heeft gemaakt. Want wat doet het hakenkruis en een hippie-vredesteken tussen die verder onbegrijpelijke runen-tekens op die beroemde Steen van Sibelijn? Ook weer drama en hij leek zo goed bezig met zijn vak;

Nico morrelde tevreden met pincetten in de door hem ontdekte Tyrannosauruscoproliet, waarin hij zorgvuldig vermalen botresten aantrof…Bij zulk onderzoek droeg hij twee brillen, zijn gewone en een met theekleurige glazen waarmee hij dwars door allerlei materies heen kon kijken, behalve door zijn echtgenote.

Ik zal verder niet helemaal de afloop uit de doeken doen, maar uiteindelijk wordt het duidelijk dat u een raamvertelling aan het lezen bent, want dit is het verhaal dat Jelmer uit de doeken doet om in een politierapport op te nemen. Het is een knap geschreven verhaal waarin je naar hartelust verwijzingen en verbanden kunt opsporen. De schok van de woonboot die ineens loskomt uit de modder door de overvloedige regen als metafoor voor de schok in het leven van Jelmer bij het hernieuwde contact met Daphne, het graven in de diepte van de verre prehistorie als metafoor voor het ontsluiten van de geheime kamers die eenieder schijnt te hebben, zo vertelt Daphne aan Jelmer over haar man Nico;

‘Hij hoeft niet alles te weten. Hij komt niets te kort en daar mag hij tevreden mee zijn. Er zijn geheime kamers waar hij niets te zoeken heeft.’…In het halflicht, dat niet alleen de schaduw van de hond tot monsterachtigheid vertekende, herhaalde ik: ‘Geheime kamers?’
‘Heb jij die dan niet?’
‘Tenzij,’ opperde ik, ‘ze zo geheim zijn dat ik zelf er niet van op de hoogte ben. Misschien in de metafysische oorden waar ik ben als ik slaap? Zo geheim dat ik me ze na het wakker worden in ieder geval niet eens herinner. Ik weet niet precies wat je bedoelt. Zit ik zo’n geheime kamer van je?’
‘Ik leg het je nog weleens uit.’

Gaat u dat vooral zelf lezen, het is weer een prachtig boek van een groot schrijver die ons dit jaar ontvallen is. ( )

Twaalf jaar na het formidabele “De zondvloed” waagde Jeroen Brouwers zich met “Geheime Kamers” nog eens aan een echte roman. Het is maar gissen natuurlijk, maar terwijl ik dit las, had ik de indruk dat Brouwers een “light”-versie van zijn meesterwerk wilde brengen: minder barok en met een duidelijker verhaallijn, maar in essentie toch dezelfde boodschap, namelijk over hoe triest ons tranendal wel is. Opnieuw is een man van middelbare leeftijd de centrale figuur, Jelmer van Hoff, en opnieuw gaat het om een zielige mislukkeling die zich vastgereden heeft in het leven, zowel op persoonlijk als op professioneel vlak. En in de loop van het verhaal wordt het er niet beter op, integendeel. Net als in “De Zondvloed” beschrijft Brouwers die neergang in zeer expressieve, barokke beelden, met mooie metaforen (zoals zijn verankerde woonboot die geleidelijk losgeraakt, waardoor een hoop stank en vuil bovenkomt), en ook andermaal met focus op de excrementele processen die daarmee gepaard gaan (ik vermoed dat er ongetwijfeld al studies zijn gepubliceerd over de anale fixatie van Brouwers). Dat levert weer aardige, intense passages op, maar – net als in de Zondvloed – durft dat ook wel eens overslaan in het wansmakelijke. Maar dan is er de verhaallijn, over de obsessie van Jelmer voor de nimfomane Daphne, die hem in haar web trekt: die centrale verhaallijn is zeker helderder en meer onderbouwd dan in het meesterwerk, met veel meer actie dus, maar toch ben ik niet overtuigd; zeker de figuur van Daphne is zo neurotisch getekend dat ze niet helemaal geloofwaardig overkomt. Er is trouwens wat aan te merken op het vrouwbeeld van Brouwers: zijn vrouwelijke personages zijn altijd harteloze en vooral trouweloze krengen die mannen gebruiken voor eigen gerief. In dit boek is er maar 1 lichtpunt: Jelmer’s dochter Hanneke, die getroffen is door het syndroom van Down; de omgang van Jelmer met haar is ronduit vertederend, en het feit dat hij haar op het einde van het boek bij zich neemt op zijn appartementje duidt aan dat Brouwers toch wat menselijk licht ziet in deze poel van ellende. Kortom, een vlot leesbaar boek, maar geen hoogvlieger. ( )

Jelmer van Hoff is getrouwd met Paula, heeft een dochter Hanneke met het symbool van Down is gesjeesd leraar geschiedenis en woont in een woonboot. Hanneke woont in een inrichting "Effata" en wordt iedere zondagmiddag door haar vader bezocht.
In het begin van "Geheime kamers" ontvangt Jelmer een uitnodiging voor de inaugurele rede van Nico Sibelijn die hoogleraar prehistorie is geworden. Op de receptie aldaar ontmoet Jelmer, de vrouw van Nico, Daphne Uitwyck op wie hij ooit een oogje had. Dan ontwikkelt zich een vlot leesbare liefdesroman. Daphne houdt er geheime kamers op na, waar ook haar echtgenoot geen toegang toe heeft. Daphnes grote liefde is Johann Fahrenfurth, haar leraar aan het conservatorium die echter al getrouwd was. Om hun relatie geheim te kunnen houden is ze getrouwd met Nico, die hevig verliefd op haar was en geen weet had van haar andere relatie.
"Geheime kamers" is een roman vol relationele ontwikkelingen waarbij af en toe ook wat te lachen valt. Met dit boek heeft Jeroen Brouwers een van de beter leesbare boeken uit de Nederlandstalige literatuur geschreven. ( )

Vakmanschap. Cynisch, koude roman over overspel. ( )

Niet makkelijk maar wel facinerend verhaal ( )