Henri Bergson (1859–1941)

Lachen is iets specifiek menselijks. Materie en landschappen kunnen niet lachen, een dier kan dat ook niet; het kan hoogstens tot lachen aanzetten.
Sinds Aristoteles (Poetica V, Politica IV) hebben veel denkers reeds gepoogd dit fenomeen te verklaren, maar een verklaring van het lachwekkende is ons verstoken gebleven tot aan Bergson's essay uit 1899, dat jaar gepubliceerd in de revue de Paris.
In het eerste deel van het essay wordt de basisdynamiek van het uitlachen uiteengezet; wat komisch blijkt te zijn in vele gedaanten is het spagaat tussen enerzijds het mechanische, verstrooide, verstarde en onbuigzame gedrag, nl. het terugkoppelen op de kromming in de ziel, en anderzijds de uitdaging van het "élan vital", de wakkere en sociale participatie aan het maatschappelijk gebeuren, iets wat alertheid en buigzaamheid vraagt en menselijke vaardigheid. Het is de ideale en on-komische gemoedstoestand waar geen twee opeenvolgende momenten op de tijdslijn identiek kunnen zijn, gegeven het feit dat het wassende geheugen elk volgend doorleefd moment in een nieuw perspectief plaatst, dus hier geen plaats voor statische en komische krampachtigheid.
Zoals Gie van den Berghe (http://www.serendib.be/gievandenberghe/artikels/uitgelachen.htm ) terecht opmerkt gaat het essay ten dele over het uitlachen; de menigte die lacht met de tic van een individu, onaangepast gedrag, iedere afwijking van de mediaan. De wereld van het klassieke Franse theater, die Bergson bijzonder goed beheerste, levert dan ook een onuitputtelijke schat aan voorbeelden. Vooral uit Molière en andere grote klassieke auteurs wordt veel geciteerd.… (meer)