Anet Bleich

Internationaal gezien is Max van der Stoel misschien wel Nederlands’ bekendste diplomaat. Als minister van Buitenlandse Zaken, als rapporteur-mensenrechten voor de Raad van Europa en de Verenigde Naties en als Hoge Commissaris voor Nationale minderheden heeft hij een belangrijke rol gespeeld als voorvechter van democratie en mensenrechten.
Deze -politieke- biografie beschrijft zijn leven aan de hand van plaatsen en gebeurtenissen waar Van der Stoel een prominente, en vaak doorslaggevende rol heeft gespeeld.

Opmerkelijk bij dit alles is de sterk Atlantische oriëntatie van Van der Stoel. Waar buitenlands beleid nu vrijwel uitsluitend in een Europees perspectief wordt bedreven, hield vd Stoel sterk rekening met (gedeelde) Amerikaanse belangen.

Dit boek is stijlvol gecomponeerd en leidt de lezer door de geschiedenis die niet ver weg ligt maar ook -en dat valt je als lezer steeds meer op- niet meer nabij. Dat het heden doordesemd is van zijn invloed is ook de conclusie waarmee Bleich haar studie afsluit.
Van der Stoel had een hekel aan het begrip gidsland, hij vond het veel te pretentieus.
Toch is Nederland dankzij hem gidsland geworden op het terrein van de mensenrechten. Het is zijn belangrijkste, blijvende verdienste dat hij die vrome bijzaak tot vitaal onderdeel van de buitenlandse politiek heeft gemaakt. Dat de Europese Unie zich later is gaan profileren als een democratische waardenmaatschappij, ligt rechtstreeks in het verlengde van de pioniersarbeid van Van der Stoel. Nederland heeft hier een voortrekkersrol vervuld.… (meer)

Van 1973 tot 1977 was dr. J.M. (Joop) den Uyl minister-president van het ‘meest progressieve kabinet’ dat Nederland ooit heeft gekend. Het ‘rode kabinet met de witte rand’ lanceerde het ene hervormingsvoorstel na het andere terwijl de samenleving kolkte van op verandering gerichte energie. In de psychiatrische inrichting Dennendal kwamen de gekken aan de macht, Den Uyls echtgenote voerde actie om de abortuskliniek Bloemenhove open te houden, tot ontzetting van vicepremier Van Agt, die een tweede kabinet-Den Uyl zou blokkeren. Den Uyls kabinet kreeg bovendien nog te maken met een zware oliecrisis en met de Lockheedaffaire.

Wie was die nogal slordig ogende man die gehuld in wolken van sigarenrook tot diep in de nacht kabinetsvergaderingen voorzat? Anet Bleich schetst een subtiel, kleurrijk portret van Joop den Uyl, die van een tobberige, streng gereformeerde jonge idealist uitgroeide tot het symbool van de jaren zestig in Nederland. De socialistische politicus was in zijn tijd en ver daarna een controversiële figuur, die zowel bewondering als haat opriep. Hij hield van debatteren en van literatuur. Hij was een toegewijde, zij het meestal afwezige huisvader. Hij was vermoeiend en onvermoeibaar. Maar bovenal was hij een democraat die de politiek dicht bij de mensen wilde brengen. Al deze en andere facetten wordenbeschreven in de eerste grote en indringende biografie van Joop den Uyl.… (meer)

De biografie beschrijft de werdegang van een schuchtere gereformeerde jongen die, ondanks zijn twijfels en dromen, uiteindelijk zijn ambities de ruimte geeft en daardoor nog heden ten dage een begrip is binnen het Nederlandse politieke landschap.

De studie beschrijft op een duidelijke wijze hoe Den Uyl dacht en waar hij zijn inspiratie putte. Hij maakt al vrij vroeg kennis met de theologie van Karl Barth en met name diens wijze van denken. De dialectiek die kenmerkend is voor het denken van Barth, door de schrijfster wat kort-door-de-bocht omschreven als het denken binnen het systeem van these> antithese> synthese, loopt als een rode draad door het leven van De Uyl en daarmee ook door dit boek. Blijven we even bij de theologie: Den Uyl groeit op met de these: er is een God(heid), bij de eerste twijfel , rond zijn twintigste, de antithese: er is géén God en vervolgens de synthese: het agnosticisme. Een kenmerk van de hoofdpersoon is dat hij zich niet bindt aan een stroming maar het compromis kiest van de niet-wetende. Ook in zijn wetenschappelijk werk ontmoet de lezer de eclecticus die Den Uyl was: geen aanhanger van een richting, geen dogmaticus, neen, hij neemt kennis van de verschillende theorieën bestudeert ze en gaat onderdelen toepassen in de praktijk van de dag. Beleidsmatig laat hij zich niet leiden door een verkokerd en één dimensionaal wetenschappelijk discours, hij tekent zijn eigen horizon na lange afwegingen en schier eindeloze gesprekken met vrienden.

Den Uyl was ook de man van de openheid die, hij wist dat als geen ander, uiteindelijk slechts bevrijdend werkt naar een samenleving waarin zoveel mogelijk sprake moet zijn van deling van kennis en macht en met maximale zeggenschap in de eigen werk- en leefsituatie. Noem het maar de synthese tussen Nieuw-Links en de school van de Amerikaanse econoom Galbraith.
Het motto van “zijn kabinet” bevatte deze uitgangspunten.

Ik ben blij met dit boek, het doet recht aan een politicus met een visie, een intellectueel die zeer breed was georiënteerd en het daardoor ook zo lang heeft vol kunnen houden. Hij had vrienden en overtuigde tegenstanders: beiden wist hij steeds weer (en nog steeds) te mobiliseren; onverschilligheid was hem vreemd en hij riep het met betrekking tot zichzelf niet op. Kom daar heden ten dage nog maar eens om !

Voor lezers die niet weten wat het is om de politiek “op straat” te vinden, biedt het boek een schitterend beeld van de jaren zestig en zeventig, voor wie zich deze periode nog kan herinneren is het verfrissend om er weer over te lezen.

De schrijfster verdient een pluim met dit boek; zij is er in geslaagd een biografie te schrijven over een man die zei: “Mijn leven is een poging. Deze poging is de zin van mijn bestaan”.… (meer)