José Rentes de Carvalho

Het is het verslag over zijn eigen jeugd in Vila Nova de Gaia, Estevais en Porto. Die speelde zich af in de jaren 1930 en 1940, toen het ongelooflijk arme Portugal onder de loden mantel van de dictatuur van Salazar lag. J. Rentes de Carvalho portretteert met veel liefde zijn familie, met onder meer zijn nichtje Ernestina. Hij beschrijft hoe de familie tracht te overleven en, met alle beperkingen eigen aan het leven in het geïsoleerde bergland van Trás-os-Montes, probeert vooruit te geraken in het leven. Dit boek heeft mij voor altijd gewonnen voor Portugal.… (meer)

Veertig jaar geleden, op 25 april 1974 vond in Portugal de Anjerrevolutie plaats en kwam er een einde aan de bijna vijftig jaar durende fascistische dictatuur. In 1975, nog geen jaar erna, schreef de van oorsprong Portugese schrijver J. Rentes de Carvalho met Portugal, de bloem en de sikkel een vernietigende beschouwing over de overal in Europa juichend ontvangen machtswisseling.

In Portugal, de bloem en de sikkel neemt Rentes de Carvalho een lange aanloop naar het moment waarop ‘De Beweging der Kapiteins’ op 25 april 1974 de macht overneemt. Voordat deze machtswisseling uiteindelijk een feit is heeft zich voor de lezer een uitgebreide cultuurgeschiedenis van het lang achtergebleven Portugal ontvouwd. Gedetailleerd beschrijft de auteur de langdurige politieke, culturele en economische stagnatie van een land dat zich lange tijd een belangrijker rol op het wereldtoneel toedichtte dan het in werkelijkheid speelde. Op dezelfde wat laconieke en vileine toon die we kennen uit Waar die andere God woont trekt Rentes de nodige heilige huisjes omver en laat hij geen spaan heel van de ‘glorierijke’ Portugese koloniale geschiedenis, waarvan de revenuen vooral ten goede kwamen aan de schatkist van Engeland. De wrange realiteit die uit dit meeslepende relaas oprijst toont de lezer een verbijsterend beeld van bittere armoede onder de Portugese bevolking, de daaruit voortvloeiende grootscheepse emigratie en de schijnheiligheid van de intellectuele oppositie gedurende al die jaren. Het is vooral de dubbele moraal van die oppositionele kringen die het bij Rentes moet ontgelden.

Dat Rentes de Carvalho de overenthousiaste Anjereuforie wilde temperen door te laten zien dat Portugal na de Anjerrevolutie niet ineens een ander land was geworden werd hem niet in dank afgenomen. Het bracht hem in de problemen en dreigde hem - volkomen onterecht - in het verkeerde politieke kamp te plaatsen. Dat ging zelfs zo ver dat hij ervan beschuldigd werd een agent van de pide, de geheime politie, te zijn. Ook in Portugal was het boek van Rentes de Carvalho lange tijd explosief materiaal. Pas dit jaar verschijnt Portugal, de bloem en de sikkel voor het eerst in het Portugees (bij uitgeverij Quetzal). Niet eerder was er een Portugese uitgever die er zijn vingers aan durfde te branden.

José Rentes de Carvalho (1930) verliet op twintigjarige leeftijd zijn geboorteland Portugal. In 1956 vestigde hij zich in Nederland. Tot zijn bekendste werken horen de weinig zoetsappige zedenschets van Nederland Waar die andere God woont en zijn veelgeprezen roman Ernestina uit 1998, die werd vergeleken met de autobiografische geschriften van Elias Canetti.

Arie Pos, literair vertaler en docent Nederlands aan drie Portugese universiteiten, verzorgde het nawoord, waarin hij niet alleen ingaat op de ontstaansgeschiedenis van het boek, maar ook de door Rentes de Carvalho uitgezette lijnen verder doortrekt naar de huidige tijd. Deze heruitgave gaat vergezeld van een uitgebreid notenapparaat dat werd verzorgd door Bert Aanstoot.… (meer)

Deze bundel bevat vijftien verhalen die stuk voor stuk met meesterhand geschreven zijn. In rijk proza haalt de auteur herinneringen op uit zijn jeugd in Portugal, zijn militaire diensttijd, zijn journalistieke jaren in Parijs en zijn loopbaan op een Braziliaans handelskantoor in Nederland. De anekdotes zijn van amusant tot ontroerend en boeien van begin tot eind. De toonzetting in deze verhalen is mild en nostalgisch, anders dan in zijn romans 'Montedor' en 'Laurentiustranen' die een rauwe en beklemmende sfeer hebben. Soms springt de auteur binnen een verhaal van de ene anekdote op de andere over maar een eminent verteller kan zich dat permitteren. Werkelijkheid en fictie zijn met elkaar verweven, maar in hoeverre de elementen autobiografisch of verzonnen zijn doet er voor het geheel absoluut niet toe. De auteur die jarenlang in Nederland woonde en werkte, is nu in Portugal woonachtig.… (meer)