Emily Dickinson (1830–1886)

Louise van Santen:
Een van de meest intrigerende dichters in de westerse literatuur is Emily Dickinson (1830–1886). Van haar zijn 1775 gedichten en 1049 brieven bekend. Na haar dertigste jaar trok de dichteres zich terug en slechts bij hoge uitzondering ontving zij gasten. ‘Vaders huis en mijn tuin, dat is mijn wereld’, schreef zij. ‘Ik hoefde nooit ergens heen om mijn paradijs te vinden. Ik vond het allemaal hier.’ De bron van haar creativiteit was desondanks onuitputtelijk.

In haar eigen tijd werd zij miskend, maar de laatste decennia is er een opleving te zien in de belangstelling voor haar poëzie, en zij wordt nu tot de grootste Amerikaanse dichters gerekend.
Louise van Santen heeft meer dan tien jaar het leven en werk van Dickinson bestudeerd. Vanuit die grote kennis heeft zij een bundel vertalingen gemaakt, uitgaande van de opdracht van Emily Dickinson:

Dit is mijn schrijven aan de Wereld
die nimmer schreef aan Mij —
Een tijding door Natuur verteld
met tedere Majesteit

Deze bundel bevat een klein boeket gekozen uit de 1776 gedichten van Emily Dickinson en een korte verhandeling over haar leven en haar werk.

De poëzie van Emily Dickinson is moeilijk toegankelijk. Zij heeft een grote — vaak bizarre — vocabulaire. Haar idioom is geserreerd en haar metaforen lijken soms mysterieus. Door het Nederlandse gedicht — dat de interpretatie van de vertaler heeft ondergaan — naast het Engelse gedicht te plaatsen, wordt voor de lezer de oorspronkelijke tekst toegankelijker gemaakt.

De gedichten van Emily Dickinson hebben meer dan een halve eeuw — vanaf 1886 — rondgezworven, voordat ze in 1950 in verzamelde vorm konden worden uitgegeven. Een reeks van oorzaken lag hieraan ten grondslag: onbegrip en onkunde van de criticus Thomas Higginson, onmacht en onwil van haar schoonzuster Susan — de vrouw van Emily’s broer Austin — en represailles van de zijde van Mabel Todd, de vrouw met wie Austin tot zijn dood een verhouding heeft gehad.

Emily Dickinson werd geboren op 10 december 1830 in Amherst (Massachusetts), een rustige universiteitsstad.
Haar vader, Edward Dickinson, was een van de notabelen van Amherst en vele jaren thesaurier van de universiteit.Hij was advocaat van beroep en zeer invloedrijk, had een streng karakter en domineerde het gezin. "His heart was pure and terrible," schreef Emily Dickinson na zijn dood in 1874, "and I think no other like it exists."

Haar moeder was een ingetogen vrouw, wier belangstelling in hoofdzaak gericht was op echtgenoot en kinderen. Haar oudere broer Austin, de enige zoon, was zachtmoedig en gevoelig en leefde in de schaduw van zijn vader. Hij trouwde in 1856 met Susan Gilbert — uit Amherst —, een jeugdvriendin van E.D. met een levendige belangstelling voor literatuur. Austin en zijn gezin bleven hun hele leven buren van E.D. Haar jongere zuster Lavinia was praktisch, bedrijvig en zeer toegewijd aan Emily, en zij verzorgde en beschermde haar gevoelige en soms verlegen zuster. Aan het einde van E.D.’s leven, toen zij zich steeds meer terugtrok, was Lavinia de belangrijkste schakel met de buitenwereld.

Rond 1850, na het beëindigen van haar studie — twee jaar Amherst Academy en één jaar Mount Holyoke Female Seminary — leerde E.D. twee jonge mannen kennen die waarschijnlijk invloed op haar ontwikkeling hebben gehad: Leonard Humphry, docent aan de Amherst Academy, en Benjamin F. Newton, een student rechten werkzaam op het kantoor van haar vader. Zeker is dat beiden haar belangstelling voor literatuur stimuleerden en dat Newton haar aanmoedigde tot schrijven.

Data van haar eerste gedichten zijn niet bekend. In 1858 — E.D. was toen 28 — moet er al een aanzienlijk aantal zijn geweest; zij begon toen met het ordenen, door de gedichten in inkt over te schrijven en de beschreven vellen in bundeltjes aan elkaar te naaien. Haar creatieve explosie moet zijn ontstaan in de vroege jaren zestig, na haar ontmoeting met een geestelijke uit Philadelphia, die diepe indruk op haar heeft gemaakt: dominee Charles Wadsworth.

Van de correspondentie die na deze ontmoeting tot stand kwam, is weinig bewaard gebleven. Wel is bekend dat Wadsworth in september 1860 E.D. heeft bezocht. Bij deze gelegenheid zou hij haar hebben meegedeeld dat hij een nieuwe functie had aanvaard in San Francisco. De schok van zijn vertrek zou een verklaring kunnen zijn voor de kolossale produktie van die jaren. E.D. zelf schrijft: "I had a terror since September, I could teIl to none, and so I sing, as the boy does by the burying ground, because I am afraid."

In diezelfde jaren schijnt E.D. voor het eerst te hebben gedacht aan publiceren. In 1862 gaf zij gevolg aan een oproep in The Atlantic Monthly waarin de schrijver en criticus Thomas Wentworth Higginson jong literair talent uitnodigde tot het inzenden van werk. Higginson publiceerde nooit de gedichten die zij inzond, hij verzocht haar wel meer werk te sturen. Er ontstond een jarenlange correspondentie tussen Emily Dickinson en Thomas Higginson. E.D. stuurde hem in de loop der jaren een vijftigtal gedichten, maar Higginson was niet in staat om het talent van de dichteres te herkennen en zeker niet om het geniale in haar te zien. Wel bleef hij al die tijd geïnteresseerd en gefascineerd.

Hoewel zij geen erkenning vond voor haar literaire werk, hield zij nooit op met schrijven. Geleidelijk distantieerde zij zich van het sociale leven, en vooral van de sociale verplichtingen die ongetrouwde vrouwen in kleine gemeenschappen hadden. In 1865 trok zij zich geheel terug op het kleine ouderlijke landgoed, dat zij ook nooit meer verliet.

In de laatste jaren van haar leven hield zij zich bezig met de tuin. Zij legde een herbarium aan dat vandaag nog belangwekkend is. Zij had haar taak in het huishouden en zag het dorpsleven aan zich voorbijtrekken vanuit het venster van haar kamer.

Tijdens haar leven werd zij al een legende. Men noemde haar "The Myth".
Emily Dickinson stierf op 15 mei 1886. Haar zuster Lavinia vond na de dood van Emily in de onderste la van haar ladenkast de later beroemd geworden gedichten. Zelfs Lavinia was verbaasd over de hoeveelheid. Ondanks het feit dat zij op de hoogte was van het schrijven van haar zuster; ondanks het feit dat zij op alle jurken van Emily zakken naaide, zodat deze potlood en papier bij zich kon dragen.

Lavinia verbrandde — ongelezen — de correspondentie die zij in de ladenkast vond, maar de gedichten van haar geliefde zuster wilde zij aan de wereld geven. Zij riep de hulp in van haar schoonzuster Susan Gilbert Dickinson, de vrouw van Austin, voor het kopiëren van de gedichten. Maar deze achtte de taak te moeilijk.
Bovendien was er een verwijdering ontstaan tussen de schoonzusters, doordat Austin een jarenlange verhouding onderhield met de zeer begaafde Mabel Loomis Todd, die door Lavinia als vriendin in huis werd ontvangen. Vervolgens wendde Lavinia zich tot Mabel Todd, die als schrijfster veel succes had. Deze stemde toe en begon aan de intensieve arbeid van het kopiëren.

In de lange periode die Todd nodig had voor het overschrijven van de grote hoeveelheid gedichten, bracht Lavinia haar steeds in kleine porties de door E.D. zelf aaneen genaaide bundeltjes. Voor het gemak van het kopiëren en later voor het uitzoeken, samen met Higginson, werden alle draden doorgeknipt. Er ontstond een onoverzichtelijke sneeuwberg van beschreven papier. Pas veel later realiseerde men zich dat de onderwerpen van de gedichten in zekere zin synchroon liepen met gebeurtenissen en emoties in en rond E.D.’s leven.

Ernstig was ook het steeds groeiende conflict tussen Mabel Todd en de erven van Austin Dickinson, die in 1896 was gestorven. Meer dan zeventien jaar hadden Mabel Todd en Austin Dickinson een verhouding gehad. Tijdens zijn leven had Austin Mabel meermaals verzekerd, zelfs schriftelijk, dat zij zich geen zorgen behoefde te maken over dat deel van zijn erfenis dat hij haar had toebedeeld.
Bij zijn dood bleek echter dat er geen enkele regeling of voorziening ten gunste van haar was getroffen. Een jarenlang proces volgde.

Als represaille behield Mabel Todd, onrechtmatig, een groot aantal van de gedichten van E.D. die onder haar beheer waren en in haar bezit bleven tot haar dood in 1932.

In 1890 verscheen het eerste bundeltje. Bijna alle gedichten waren verminkt door Higginson, die zich geroepen voelde ‘verbeteringen’ aan te brengen; schijnrijm te vervangen door ‘echt’ rijm, metaforen die niet direct begrepen werden te verduidelijken.

Ondanks de schade aangericht door Higginson, was de zeggingskracht van Emily Dickinson’s poëzie zo sterk, dat binnen twee jaar tien herdrukken verschenen. In de daaropvolgende jaren verschenen nog twee ‘verbeterde’ bundeltjes. Daarna heeft het werk lange tijd stilgelegen, wegens reeds genoemde redenen. Ten slotte kocht in 1950 de Harvard University alle manuscripten en de publicatierechten.

In 1955 verscheen The poems of Emily Dickinson, de verzamelde gedichten onder redactie van Thomas H. Johnson. De nummering in de uitgaven van Thomas H. Johnson is, voor zover hij dat kon herleiden, chronologisch.

Het feit dat Emily Dickinson al een legende was tijdens haar leven en het feit dat er veel daadwerkelijke kennis verzameld moet worden voor het begrijpen van haar metaforen en voor het ordenen van haar poëzie, vertroebelen soms de essentie.
In de vele studies die de laatste tientallen jaren over E.D. verschenen zijn, wordt veel aandacht besteed aan haar persoonlijke leven, maar opvallend weinig aan haar vakmanschap. Men heeft het over haar ‘beklagenswaardige kluizenaarschap’, schrijft dit toe aan een geheimzinnige minnaar en aan haar tirannieke vader (volgens Ted Hughes) en andere niet te achterhalen feiten, die verder niets verklaren over haar dichterschap.

E.D. reviseerde haar gedichten, maakte lijsten met woorden, experimenteerde met het metrum. Zij gebruikte een volkomen eigen en origineel interpunctiesysteem, dat zij geleidelijk ontwikkelde. Dikwijls zette zij gedachtenstreepjes in plaats van punten, en plaatste hoofdletters midden in zinnen om woorden of begrippen te benadrukken.
En bovenal was haar rijm oorspronkelijk. Zij gebruikte zelden echte rijmwoorden. Het gebruik van volrijm in een afgepast metrum geeft een gevoel van voorspelbaarheid. Het inventieve schijnrijm dat E.D. bezigde, geeft de lezer steeds opnieuw een schok van verrassing.

Zij had een eigen "filing"-systeem dat haar in staat stelde om in haar werk de weg te vinden. In 1862 schreef zij een gedicht "When I hoped I feared —" (1181) en kwam daar op terug in 1868 en nog eens in 1871.
Het gedicht "These are the days when Birds co me back —" (130) gevonden in een bundeltje van 1859 nam zij vierentwintig jaar later weer op en verzond dat mee in een brief.

Zij bewaarde haar vellen papier, haar ‘vodjes’, haar aantekeningen en notities en kon ze jaren later weer opnemen en gebruiken in een ander gedicht. Zij hield géén dagboek bij.

Emily Dickinson’s poëzie is, net als haar brieven, altijd ‘zuiver’. Zij concentreert zich op de essentie van hetgeen zij ziet en voelt. Haar gedachten en haar vergelijkingen zijn origineel, onaangetast door mode of stijl van haar tijd.
Een van de meest unieke facetten van E.D.’s poëzie is het observeren van emoties, zonder dat haar eigen gevoelens het onderwerp vertroebelen.
"I heard a Fly buzz — when I died —" (465)

E.D.’s metaforen vragen soms verbeeldingskracht van de lezer en dikwijls daadwerkelijke voorkennis. Zo wordt men bij voorbeeld in "I measure every Grief I meet" (561), in de 8ste strofe voor een raadselachtig metafoor geplaatst. E.D. beschrijft in dit lange gedicht verschillende soorten pijn, verdriet, smart, die ieder als zijn kruis moet dragen. Een van die soorten beschrijft zij als volgt: "There’s Banishment from native Eyes — In sight of native Air —". Hier spreekt E.D. over de breuk met haar schoonzuster Susan. Susan Gilbert Dickinson was van kinds af haar intieme vriendin en een van de weinigen die haar innerlijke drang, haar noodzaak tot schrijven, hebben begrepen. "Native Eyes — In sight of Native Air —" een metafoor voor: de verbanning of ontbering van Susan’s bewonderende blik op eigen grondgebied. E.D. is een meester in het plaatsen van ‘dingen van de dag’ in een abstract perspectief.

Dergelijke metaforen stellen niet alleen de vertaler voor problemen, ook de Engelstalige lezer heeft het er vaak moeilijk mee.
Een van de meest controversiële gedichten is (754) "My life had stood — a Loaded Gun —". Dit gedicht heeft veel interpretaties uitgelokt; deze handelen alle over het psychische leven van E.D., in verband met haar poëtische, seksuele of andere agressieve energie. Voor Charles Anderson is "the Owner" een geliefde, "the Loaded Gun" de geladen potentie van de mens. David Porter ziet "the Gun" als een instrument van taal. Volgens Sharon Cameron behandelt het gedicht de wijze waarop ‘dood’ zich verhoudt tot zowel ‘kennis’ als ‘macht’. Eén ding hebben zij allen gemeen, zij interpreteren "the Gun" als een symbolisch voorwerp. Hierdoor wordt groot belang gehecht aan dit symbool. In mijn interpretatie is "the Gun", zoals E.D. het begrip hier gebruikt, letterlijk bedoeld. Een voor de hand liggend voorwerp waarop zij emoties — welke die emoties ook mogen zijn — projecteert.

Het gedicht werd geschreven in 1863, tijdens de Civil War. Het lijkt mij niet onwaarschijnlijk dat in de hoek van de kamer inderdaad een geladen geweer te vinden was. Niet dat het gedicht hiermee wordt verklaard. Het blijft een allegorie. Wel een voorbeeld van ‘dingen van de dag’ geplaatst in een wijd perspectief.

Een ander aspect van E.D.’s visie op het bestaan — dat nooit in haar poëzie ontbreekt — is het tijdloze; ‘gisteren’, ‘heden’ en ‘eeuwigheid’ liggen bij E.D. altijd in elkaars verlengde. Hoe tijd-bepalend en plaats-bepalend haar onderwerpen ook kunnen zijn, het geheel wordt steeds universeel. De wereld van haar poëzie ligt tussen het zichtbare en het onzichtbare; tussen het lokale en de oneindigheid.

Emily Dickinson’s zeggingskracht heeft een absolute autoriteit. Elk van haar gedichten neemt de lezer mee op een zwerftocht door haar innerlijk leven. Zij spreekt in opperste eenvoud en met een uiterst economisch taalgebruik.

Dikwijls is het of bij het lezen van haar gedichten de tekst openbreekt en de betekenis naar buiten treedt. Alsof de waarheid — een waarheid — zich openbaart. Zelfs daar waar nog niet elk detail duidelijk is.
Zoals ik even aanduidde in het voorwoord: de Nederlandse gedichten in deze bundel kwamen tot stand via de
interpretatie van de vertaler. Ik heb alleen die gedichten opgenomen waarvan de inhoud en de metaforen zich aan mij hebben geopenbaard, waardoor zij zich, naar ik hoop, ook aan de lezer zullen openbaren.… (meer)

Van de dichteres zijn ook veel brieven bewaard gebleven, gesteld in een zeer eigenzinnig, persoonlijk idioom dat zich als poezie laat lezen. Drie brieven zijn nu zorgvuldig vertaald door Louise van Santen, die ook de vertaalster is van Gedichten van Emily Dickinson (1986). Het zijn hartstochtelijke liefdesbrieven, gericht aan een man die zij 'Meester' noemde en wellicht nooit verstuurd. De identiteit van de Meester is nooit opgehelderd.
In Amerika worden deze drie brieven ‘The Master letters’ genoemd. In deze brieven richt Emily Dickinson zich tot een man die zij met ‘Master’ aanspreekt.

Louise van Santen:
Ondanks het vele speurwerk van de laatste tientallen jaren blijft het een mysterie wie deze ‘Master’ is geweest. Aanvankelijk, voordat men had vastgesteld dat de brieven dateren uit 1858 en 1861, deed men wilde gissingen en dacht men verschillende kandidaten te hebben.

T.W. Higginson, redacteur van de Atlantic Monthly. De correspondentie met hem begon echter pas na zijn oproep in dit blad (‘Letter to a young contributor’ in 1862), een oproep aan jonge dichters hun nog ongepubliceerde werk in te zenden.
Rechter Otis Lord, maar de liefde van Emily Dickinson voor hem is van veel later datum, te weten 1878.
Dominee Charles Wadsworth. Het is niet bekend wanneer de correspondentie met hem begon; wel is bekend dat Charles Wadsworth ED in 1860 bezocht. Toch is er geen enkele aanwijzing dat ED hem met ‘Meester’ aansprak.
Samuel Bowles, een vriend van haar broer en uitgever van de Springfield Republican. Bowles was een goed journalist, maar hij had weinig gevoel voor de ingetogen poëzie van ED. Desondanks zond zij hem in de loop der jaren vijftig gedichten. Zes daarvan werden — weliswaar anoniem — gepubliceerd in de Springfield Republican. Vijfendertig brieven van Emily Dickinson aan Bowles zijn boven water gekomen. Het is zeker dat zij lange tijd verliefd op hem is geweest.
Al met al wordt Samuel Bowles de meest waarschijnlijke kandidaat als ontvanger van de ‘Meester’ brieven geacht; toch is ook hier geen enkel concreet bewijs voor te vinden.
De identiteit van de ‘Meester’ is nog altijd een mysterie. De kans dat dit ooit zal worden onthuld, is intussen uiterst klein geworden.

Het staat niet onomstotelijk vast dat de ‘Meester’ brieven werkelijk verzonden zijn; het is echter zeer waarschijnlijk, daar — voor zover bekend — Emily Dickinson nooit fictieve brieven schreef. Men neemt aan dat deze brieven een onderdeel zijn van een langdurige schriftelijke relatie en dat ze een deel vormen van een uitgebreide correspondentie die helaas verloren is gegaan.

Na de dood van Emily Dickinson — op 15 mei 1886 — vond haar zuster Lavinia in de bovenste lade van een ladenkast bijna tweeduizend gedichten en een correspondentie die bestond uit duizenden brieven die ED had ontvangen alsmede de vele ‘kladjes’ van brieven die zij had geschreven. Lavinia besloot dat de gedichten van haar geliefde zuster bewaard moesten blijven, maar dat de brieven en kladjes moesten worden vernietigd. Dat besluit bracht zij onmiddellijk ten uitvoer: zij verbrandde alle brieven. Naar alle waarschijnlijkheid zijn de drie ‘Meester’ brieven gespaard gebleven doordat ze verdwaald waren tussen de gedichten.

De chronologische rangschikking van ED’s gedichten en brieven — die zelden van een datum waren voorzien — werd na jarenlange intensieve studie van haar handschrift vastgesteld.
Hoewel de stijl en het idioom vrijwel gelijk bleven gedurende de dertig jaar dat zij schreef, heeft haar handschrift opmerkelijke veranderingen ondergaan. Een van de meest in het oog springende veranderingen is het al dan niet verbinden van de letters. Tot 1861 schreef ED de letter ‘t’ in het woord ‘the’ volkomen separaat. Daarna volgde een korte periode waarin zij ‘the’ op verschillende manieren schreef — vaak in één brief — en vanaf 1861 was er maar één schrijfwijze: verbonden.

Uit deze — en dergelijke — veranderingen in haar handschrift, en aan de hand van de weinige gedateerde documenten plus de feitelijke gebeurtenissen waarvan de data bekend waren, heeft men uiteindelijk een chronologische orde gebracht in haar geschriften.

Een groot probleem bij het ordenen van ED’s nagelaten papieren was het feit dat er bijna zestig (!) jaren waren verstreken voordat men aan een werkelijk onderzoek kon beginnen. In de eerste jaren na haar dood werden een paar honderd gedichten gepubliceerd, de rest van haar omvangrijke oeuvre heeft meer dan een halve eeuw in de kast gelegen.

Lavinia had na de dood van haar zuster de hulp ingeroepen van de jonge, begaafde dichteres/schilderes Mabel Todd (zij is zeventien jaar lang — tot aan zijn dood — de minnares geweest van Austin Dickinson). Deze vrouw verklaarde zich bereid de bijna onmogelijke en zeer tijdrovende taak op zich te nemen van het kopiëren en ordenen.

Aanvankelijk schreef Mabel Todd regel voor regel, gedicht na gedicht over met pen en inkt. Toen echter David Peck Todd, haar echtgenoot en hoogleraar in de astronomie en navigatie aan Amherst College, de opdracht kreeg een lange studiereis te maken, moest zij hem vergezellen. Noodgedwongen staakte zij haar arbeid voor een tijd. Zij vond een jonge vrouw in Amherst, Harriet Graves, die haar taak over wilde nemen. Vijf maanden lang werkte Harriet Graves aan de gedichten; vijf maanden lang had Mabel Todd nodig om het werk van miss Graves weer te corrigeren.

Nadat zij een paar honderd gedichten met de hand had overgeschreven, schafte Mabel Todd zich — in 1888 — een schrijfmachine aan, een ‘Hammond’, die wel beschikte over twee soorten lint (paars en zwart), maar geen komma, puntkomma, dubbele punt of gedachtenstreepjes had.

Toen de Hammond onherstelbaar defect raakte, kocht Mabel een ‘World’: de enige schrijfmachine die zij kon bemachtigen. Die was jammer genoeg nog primitiever dan de Hammond en had alleen hoofdletters!

Ondanks Mabel Todd’s liefde en eerbied voor de teksten van Emily Dickinson en ondanks haar ijver en nauwgezetheid kwamen de gekopieerde teksten toch verminkt over. Juist het eigenzinnige gebruik van hoofdletters en het eigen gebruik van interpunctie maken ED’s werk zo fascinerend.

Mabel Todd begon nu ook — op verzoek van Lavinia — brieven te kopiëren, die intussen waren teruggehaald van de ontvangers die ze liefdevol hadden bewaard. Dit alles nam vele jaren in beslag. Toen — in 1895 — Austin Dickinson stierf, was slechts een klein gedeelte van ED’s werk gekopieerd.

Gedurende de zeventien jaren die hun verhouding duurde, had Austin vele malen, mondeling zowel als schriftelijk, aan Mabel beloofd haar in zijn testament op te nemen. Mabel zou van hem een stuk grond erven. Na Austins dood bleek echter dat er niets contractueel was vastgelegd. De familie betwistte Mabel de haar toebedachte erfenis. Zeer verbolgen over dit feit, staakte Mabel het kopieerwerk en ze deponeerde de haar toevertrouwde manuscripten in een doos. In deze doos bleven ze tot lang na haar dood in 1932 onaangeroerd liggen!

Een deel van de manuscripten werd in 1950 verkocht aan Boston Harvard University, het resterende deel werd in 1956 aan Amherst College geschonken.

Dit alles verklaart het feit dat pas meer dan vijftig jaar na haar dood een aanvang kon worden gemaakt met het bestuderen van de geschriften van Emily Dickinson. De eerste volledige collectie gedichten, samengesteld door Thomas H. Johnsons, verscheen pas in 1955.

De drie teruggevonden brieven dateren uit 1858 en 1861. In de eerste brief, van 1858, die zij schreef nadat zowel zijzelf als de ‘Meester’ ziek was geweest, reageert zij op zijn initiatief, na een lange periode van zwijgen. De toon is een beetje afstandelijk, maar respectvol en hoffelijk. De brief handelt voornamelijk over zijn gezondheid en haar bezorgdheid daarover; zoals altijd was zij begaan met het welzijn van ieder van wie zij hield.

De andere brieven — beide uit 1861 — vormen een contrast met de eerste. Eén daarvan schrijft ED na een ‘openbaring’ of ‘intuïtie’ waaruit zij begrijpt dat hij beledigd is, of in ieder geval gegriefd.
De laatste brief is een antwoord op zijn ongeloof aangaande haar gevoelens.
In beide brieven verdedigt de schrijfster zich en geeft zij beschouwingen over hun lange vriendschap. Ook verzekert zij de ‘Meester’ van haar trouwen zij smeekt hem haar te ontmoeten.

Alle drie de brieven staan vol metaforen en hebben een voelbaar ritme; ze lezen als poëzie. Het is duidelijk dat de brieven met een zelfde intensiteit en poëtische noodzaak zijn geschreven als haar gedichten.

Tijdens mijn bezoeken aan Amherst en aan de bibliotheek in Boston, waar de documenten van Emily Dickinson worden bewaard, heb ik een studie mogen maken van haar manuscripten. Al deze geschriften hebben een indringende kracht door het persoonlijke van haar handschrift.
Het voelen van het papier tussen je vingers en het kijken naar het handschrift tijdens het lezen van de inhoud geven de impressie dat al deze documenten persoonlijk tot jou zijn gericht.
Het is tegelijkertijd opwindend, levend en tijdloos.… (meer)