Anna Enquist

Een tuin in de winter is een Privé-domeindeel zonder veel pretenties. Het is geschreven door schrijfster Anna Enquist en gaat over haar herinneringen aan Gerrit Kouwenaar.

Het boek telt maar 161 pagina’s en veel staat al beschreven in de biografie die ik over Kouwenaar las, maar dat kon Enquist niet weten toen zij dit boekje schreef;

Waarom schrijf ik dit allemaal op? Omdat hij er niet is. Omdat niemand meer over hem schrijft. Omdat ik hem mis. In mijn hoofd bestaat dat verwaarloosde huis in Amsterdam nog met Gerrit erin, het rare keukentje waarin nooit iets veranderd mocht worden, want het was door een wereldberoemde architect of meubelkunstenaar ontworpen, de stapels post rondom op de vloer, de stoelen waarin je achteroverviel en waaruit je niet meer overeind kon komen – ik zou er zo naar toe kunnen rijden, aanbellen, de trap op klimmen.

De wens is begrijpelijk, van een biografie was nog geen sprake. Uiteraard gaat het over hun eerste ontmoeting waarin het zo klikte. Er werd zelfs gefluisterd over een verhouding maar dat was niet aan de orde;

Ik denk dat ik al snel een ‘goede dochter’ ben geworden, een volwassen kind dat veel wist van ziektes en akelige kwalen, medisch en psychologisch fijn op de hoogte. Een zorgzaam kind met ongeveinsde belangstelling voor zijn werk.

Enquist is afgestudeerd als psychoanalytica en doelt daarop in bovenstaand fragment. Het gaat over haar herinneringen aan Kouwenaar en omdat zij ook gedichten schrijft konden ze daar eindeloos over doorpraten. Hoe bouw je de constructie op, waar plaats je de witregels, hoe ga je om met interpunctie, uit welke woordenschat haal je de bouwstenen. Het geeft een inkijkje in de werkwijze van Kouwenaar;

Hij leerde mij dat in verzen van steeds drie regels met witregels ertussen die drie verbonden regels iets afgeronds moeten weergeven en dat dat moeilijk is. Paren van twee regels zijn nog moeilijker.

Het boekje gaat met reuzenstappen door het leven van Kouwenaar heen en de ziekte van zijn vrouw Paula speelt er een grote rol in. Paula moet vanwege haar Alzheimer opgenomen worden en dat zorgt zowaar voor een verstoring in sommige vriendschappen die Kouwenaar heeft. Het verzorgingshuis liet veel te wensen over en Kouwenaar deed er niets aan, ook al was het geld er wel. Enquist;

Gerrit kon niet ingrijpen in Paula’s situatie. Onmacht, weerzin, zuinigheid? Hij aanvaardde de toestand zoals die op dat moment was en voorvoelde misschien wel dat het niet lang zou duren. Hij deed zijn plicht door elke dag te komen, hij voelde zich gesteund door de vrienden die Paula bezochten en verdroeg de ellende tot het einde.

De sociale onhandigheid die Fortuin al in zijn biografie beschreef wordt hier tastbaar als de dochter van Enquist en haar man op jonge leeftijd komt te overlijden. Kouwenaar komt niet naar de begrafenis maar blijft in Frankrijk;

Toen hij terug was in Nederland zagen we hem natuurlijk weer. Het was veranderd. Ook dat was veranderd. Ik zat daar wel, in Gerrits huiskamer, maar ik zei niets. Er was een sluier opgehangen tussen ons. Gerrit kon heel moeilijk praten over ons verlies, en dat gaf mij wel eens het idee dat hij het zich niet realiseerde. Dat was niet zo, ik begreep later van anderen dat hij er wel degelijk aan dacht en dat hij zich grote zorgen over ons maakte.

De vriendschap blijft in stand en Enquist en haar man zien van nabij de ongemakken erin sluipen als Kouwenaar met zijn gezondheid gaat tobben. Ze merkt dat hij het niet kan verdragen dat hij niet meer kan schrijven. De troost van het voltooien van een gedicht was hem ontzegd. Het wrange is dat de troost die zijn werk anderen bood hem niets zei, het ging hem om het verlies van zijn eigen ambachtelijkheid;

Dat die luie lezers vervolgens zijn gedichten gebruikten als pleisters op hun eigen wonden interesseerde hem niets, daar ging het helemaal niet om.

Het is te prijzen in Enquist dat ze hem niet in de steek lieten. Ze spraken met Kouwenaar over euthanasie, maar daar schrok hij toch voor terug. Hij hield het vol tot zijn zoon overkwam om hem nog eens te spreken en stierf daarna. Een kort boek met veel bekende feiten, maar als u een beetje bekend bent met het verhaal is zo’n nieuwe invalshoek altijd mooi om te lezen.… (meer)

Mooi geschreven, echt Anna Enquist, maar dat afstandelijke vind ik wel mooi.
Alice is een jonge studente op een verliefde, 40 jaar oudere docent, leeft met hem, wordt zwanger en dan verlaat hij haar omdat hij haar niet wil belemmeren in haar ontwikkeling, hij als oude man.
Ze spreekt een abortus af maar krijgt één miskraam
.Ze sluit vriendschap met een jong jochie die vissen niet vangt maar voert en hij helpt haar weer een beetje mens te worden. Samen redden ze een vis door hem naar de dierentuin te brengen.
Dan ontmoet Alice Mark, wordt verliefd, trouwt met hem heeft succes in haar werk, echt, groot succes. Maar ze wil graag zwanger worden en dat lukt niet.
Ze denkt dat alle tegenslagen die ze krijgt haar eigen schuld zijn, zij deugd niet, zij kan het niet, zij verdient het niet.
Ze gaan een onderzoek en een fertiliteitsbehandeling in, maar ook dat mag niet baten. Ze wordt niet zwanger. Mark vind het allemaal wel erg en jammer, maar niet zoals Alice, (is dat wel ooit zo?) dat verwijdert ze wel van elkaar maar niet blijvend. Alice moet een groot stuk componeren en ze heeft het daar best moeilijk mee. Op een dag op het conservatorium rondlopend ontmoet ze een oude studiegenoot, Mark is net een paar dagen weg voor zijn werk en van het één……
Ze blijkt zwanger weet niet zeker van wie. Dat vind ik wel een minpunt. Bij de première van haar grote successtuk voelt ze vanbinnen de baby leven en het verhaal eindigt dat ze zich te barste schrikt van de zwangerschap. Jammer van dit einde wel.… (meer)

Je hoort Anna voorlezen. opsommingen.

Het is een echte Anna Enquist, klassieke muziek speelt een rol, net als de dood/rouw. Handelingen worden overdacht. zij put uit haar ervaring als psy . Er zijn beschrijvingen met opsommingen,ik heb twee eerdere boeken gehoord als luisterboek en fragmenten van dit boek hoorde ik haar voorlezen op haar specifieke manier en toon, langzamer dan ik lees.
Een beperkt aantal personen maken troubles mee en er lijken oplossingen daarvoor te zijn, maar het tegendeel gebeurt, de moeilijkheden stapelen zich op.

Ook de gekozen vorm is als haar boek 'Contrapunt' muzikaal:
Het boek bestaat uit hoofdstukken die heten naar fases van een fuga.(meerstemmig muziekstuk)
Expositie: voorstelling van personen hun verhouding en situatie, de problemen. In de expositie wordt duidelijk welke en hoeveel thema's er zijn. In De verdovers worden deze uitgevoerd door twee stemmen. Drik ( nee niet Dirk) en zus Suzan zijn ik-persoon in zich afwisselende hoofdstukken tot ver in het boek.
Doorwerking: het verloop, ontwikkeling van het probleem, hoe gaat iedereen ermee om.
Reprise: de ramp, de uitbarsting, het onvermijdelijke gebeurt
Coda: Het slot, wat gebeurt er na de reprise.

Naast de relationele intriges (broer zus, man vrouw, lovers, collega's) de zelfreflectie én een leuke/boeiende inkijk in het werkveld rond de OK.… (meer)