Jeffrey Eugenides

Na Virgin Suicides waren mijn verwachtingen hooggespannen, maar het werd een afknapper, vrees ik. Eugenides maakt van in het begin duidelijk dat dit boek gaat over een hermafrodiet, een persoon die geboren is als meisje maar door een genetische afwijking eigenlijk beide geslachten heeft, en op 14 jaar uiteindelijk kiest om als jongen/man door het leven te gaan. Interessante invalshoek, denk je dan. Deze Calliope/Cal is ook de verteller van het verhaal, in eerste instantie van dat van haar/zijn Griekse voorvaderen. En daar gaat het duidelijk mis: wat Eugenides gedurende enkele honderden pagina’s brengt is eigenlijk een heel conventioneel historisch verhaal, dat van de vlucht van zijn Griekse grootouders (overigens broer en zus) uit Turks gebied (waarbij we weer de klassieke Griekse versie van het bloedbad in Smyrna gepresenteerd krijgen), en hun vestiging in Detroit. Af en toe is dat best interessant, maar het is zo uitvoerig gebracht, bovendien met enkele zeer onwaarschijnlijke plotse deviaties van de verhaallijn, dat voor mij de lol er na meer dan 200 bladzijden wel af was. Op dat moment had Eugenides nog niks gedaan met de hermafrodie-problematiek en uit veel besprekingen maak ik op dat hij dat eigenlijk verder op ook nauwelijks doet. Sorry, Mr. Eugenides, ik had veel meer verwacht.… (meer)

Een verrassend lichtvoetig boek over een zwaar onderwerp. De verteller is een schimmige ik-figuur die verhaalt over zijn adolescentenjaren in een buitenwijk van een Amerikaanse stad. Hij gebruikt een adolescententaaltje, hoogdravend en vol (soms vergezochte) metaforen, ook al is hij al lang geen puber meer. Zijn kameraden krijgen wel een naam, maar nauwelijks persoonlijkheid en ook de zusjes Lisbon, voorwerp van hun gedeelde inreresse, zijn nauwelijks van elkaar te onderscheiden. De hele roman krijgt zo een sterke wij - zij structuur: de jongens met hun bijna voyeuristische belangstelling, tegenover de meisjes in een gedwongen afzondering.

Het boek bestaat uit één lange spanningsboog en draait rond een mysterie, dat aan het eind van het verhaal, in een briljante omkering, in feite een duizelingwekkende afgrond blijkt te zijn.… (meer)

Ik heb lang geaarzeld voor ik aan dit boek begon: de titel, de Virgin Suicides, leek me zo opzichtig gericht op goedkoop commercieel succes, want een spannende cocktail van erotiek en dramatiek belovend, dat het boek onmogelijk goed kon zijn. Maar de vele lovende recensies deden me toch overstag gaan. En gelukkig maar, want dit is één van de betere boeken die ik de laatste jaren gelezen heb, en dan vooral omdat het een meesterwerk van misleiding is.
Dit boek – in tegenstelling tot wat veel recensies doen geloven – gaat helemaal niet over hoe 5 meisjes van eenzelfde gezin (niet eens allemaal maagden, al zou je maagdelijkheid natuurlijk ook kunnen opvatten als onschuld) ertoe kwamen zelfmoord te plegen. Neen, al na enkele pagina’s weet je dat ze alle vijf zelfmoord zullen plegen, en krijg je ook te horen dat we nooit zullen weten waarom ze het deden. Dat is dus niet de insteek van Eugenides, al weet hij natuurlijk maar al te goed dat we zullen blijven doorlezen in de hoop aanwijzingen te vinden en toch tot een sluitende verklaring te komen. En de auteur is pervers genoeg om die aanwijzingen rijkelijk rond te strooien, of op zijn minst onze verbeelding in die richting te prikkelen.
Waar het dan wel om gaat? Wel, naar mijn mening, biedt het vertelstandpunt, het achterhalen van wie eigenlijk de auteur is achter wie Eugenides zich verschuilt, de sleutel tot dit werk. En hier speelt Eugenides pas echt een pervers spel met de lezer. Van in het begin is een onbepaalde “we” aan het woord, van wie je de indruk hebt dat het om één of meerdere buurtjongens van de meisjes gaat. Het is ook eerst niet duidelijk hoe ver in de toekomst die verteller(s) zich bevindt (bevinden). Maar mondjesmaat krijg je informatie, en dan nog alleen als je er heel goed op let, en pas op het einde valt alles op zijn plaats. Het lijkt een retorisch spelletje, en ik kan me inbeelden dat niet veel mensen dit soort spelletjes kunnen appreciëren, maar het werkt wel. En vooral omdat het even duurt voor je doorhebt dat dit vertellersstandpunt de eigenlijke originaliteit van het werk uitmaakt.
En zo kom je uit bij de echte scope van het verhaal: een inventaris en analyse van de sociale fenomenen die zich voordoen in de directe omgeving van iemand die zelfmoord pleegt: de geruchten, roddels, de overbezorgdheid, de zorg ook om bezoedeling en besmetting, de nieuwsgierigheid. Eugenides brengt het prachtig in beeld, en ontluisterend natuurlijk ook.
En dan is er natuurlijk de weergaloze stijl. Erg filmisch-expressief, regelmatig met treffende beeldspraak, en af en toe ook huiveringwekkend in de klinische beschrijving van de dramatische gebeurtenissen. En nu we toch bezig zijn: een prijs voor de knapste openingszin in jaren. Eugenides is in dit debuut al meteen een meester. Ik kijk nu al uit naar de volgende werken van deze auteur!… (meer)