Bernardine Evaristo

Geef nooit op. Een manifest. Door: Bernardine Evaristo.

Manifesten bestaan er in vele vormen en maten. Bernardine schreef er één van 236 pagina’s. In vele recensies wordt haar manifest gelinkt aan dat van Michaela Coel (Misfits) wat ik begrijp maar beide manifesten zijn ook heel anders.

De wereld leerde Evaristo pas kennen toen ze de Booker Prize won voor Meisje, vrouw, anders maar toen was ze al decennialang aan het schrijven en publiceren. In Geef nooit op toont ze ons hoe die lange weg gevormd werd. In zeven delen komen we meer te weten over haar verleden. Over haar kindertijd, haar gemengde afkomst, de problemen binnen haar familie. Ze toont aan hoe de huizen en buurten waarin ze woonde haar schrijven hebben beïnvloed. Daarna beschrijft ze hoe ze van mannen hield en daarna van vrouwen en nu met een man is gehuwd. We krijgen een inkijkje in haar scholing en opleidingen, welke jobs ze heeft uitgeoefend en hoe ze altijd financieel voor zichzelf gezorgd heeft. Boeiend is ook de inkijk in hoe Evaristo schrijft, hoe haar boeken tot stand komen en hoe belangrijk poëzie voor haar is.

Activisme heeft altijd in haar bloed gezeten. Dit manifest is daar ook een uiting van. Als niet meer piepjonge, niet witte, niet van goede afkomst, niet heteroseksuele vrouw heeft zij zich altijd meer moeten bewijzen dan anderen. Ze heeft zich vanuit een achterstand (die de samenleving haar toedichtte) tot de hoogste regionen geknokt. Zonder ooit de moed te verliezen. Bernardine Evaristo ‘gaf nooit op’.

Die prachtige boodschap klinkt doorheen het hele boek. Als positieve affirmatie voor de schrijver én de lezer. Als je de kans ziet om de BBC documentaire over dit boek te bekijken doe dit dan zeker. En lees daarna pas het boek. Dan heb je als extraatje de sprankelende, empowerende, kleurrijke, boeiende Bernardine Evaristo als voorlezer in je hoofd. Moge er veel meer werk van haar in het Nederlands verschijnen. Het is origineel, kleurrijk (qua vorm en schrijfstijl), en gigantisch relevant.… (meer)

Er is al zoveel geschreven over dit boek, ik ga er niet zoveel aan toevoegen. Mij sprak het vooral documentair en caleidoscopisch karakter van de roman aan: het introduceert je als lezer tot het levensverhaal van 12 verschillende vrouwen in Engeland, uit verschillende tijdsperioden. Ze hebben gemeen dat ze allemaal een gekleurde (meestal Afrikaanse) achtergrond hebben, dat ze zowel rassen- als gender-discriminatie hebben moeten ondergaan, maar ook dat ze elk op hun manier hun weg hebben gezocht en gevonden. Evaristo lijkt daarmee de goedkope politiek correcte tour op te gaan, maar dat is maar gedeeltelijk zo: gelukkig zit er in elk van de verhalen voldoende relativering, en zelfs milde kritiek. Ze toont bijvoorbeeld hoe het feminisme salonfähig is geworden, geleidelijk ook in het establishment is opgenomen, en dat zelfs “Wimmins Land” geen paradijs is; idem dito voor problematieken als LGTB+. Daarmee biedt een zeker een heel boeiend tijdsportret en sociaal document aan.

Maar literair is deze roman heel ongelijkmatig. Evaristo schrijft nauwelijks in volzinnen, eerder in elkaar opvolgende statements, die het documentair-journalistieke karakter van het boek nog meer in de verf zetten. Door het hoge tempo blijven de portretten ook nogal aan de oppervlakte: de personages zijn zeker geen bordkartonnen figuren, maar ze hadden voor mijn part nog iets meer psychologische uitdieping mogen krijgen. Bij sommige vrouwenstemmen (zoals de jonge Yazz) spat de energie zeker ook literair van de pagina’s, maar bij andere had ik moeite om mijn aandacht erbij te houden. De kruisverbindingen tussen de verschillende figuren zijn heel beperkt. De laatste hoofdstukken, waarin enkele van de vrouwen elkaar ontmoeten op een afterparty bevat interessante aanzetten tot interactie, maar wordt niet echt uitgewerkt. En de epiloog met de erg moraliserende slotzinnen is wel aandoenlijk, maar die mag je voor mijn part ronduit melig noemen. Kortom, zeker een interessant boek, dat ik graag heb gelezen, maar erg verrassend dat dit de Man Booker Prijs heeft gewonnen.… (meer)