Bernard Mandeville (1670–1733)

Wie Bernard Mandeville zegt, zegt De fabel van de bijen, de roemruchte titel van zijn misschien wel minst begrepen boek. Het ontstond als reactie op de prozafabel Les abeilles (De bijen) uit 1699, geschreven door de Franse bisschop Fénelon. Fénelon geloofde dat als er maar vrome paternalisten regeren, de samenleving paradijselijk wordt als een bijenkorf.

Een utopie, aldus Mandeville, die alleen maar leidt tot ijzingwekkende armoede en armzaligheid.
Onze opvoeding zit ons behoorlijk in de weg. Kunnen of willen we daardoor niet begrijpen dat 'de gierigheid van sommigen en de kwistigheid van anderen' noodzakelijk zijn in een beschaafde, welvarende samenleving? De menselijke ondeugden zijn de desem die in toom moet worden gehouden door bekwame bestuurders, goede wetten, politie, justitie en onafhankelijke rechters. Mandeville daagt ons uit met zijn fundamentele vraag in De fabel van de bijen: 'Wat voor schade breng ik de mens toe, als ik hem meer met zichzelf bekend maak dan hij daarvoor was?'

Dit derde deel van het Verzameld werk bestaat grotendeels uit de zogeheten 'Opmerkingen', 22 boeiende essays die Mandeville schreef om zijn gedicht 'De morrende korf' toe te lichten. Ook opgenomen is het fraaie essay 'Een brief aan Dion', waarin hij zich verweert tegen een aanval van de filosoof en bisschop Berkeley, pseudoniem Dion.

Het omslagbeeld is een gravure van de kroning van stadhouder Willem III en zijn vrouw Mary Stuart tot koning en koningin van Engeland in 1689, vastgelegd door Romeyn de Hooghe (1645-1708). Bernard Mandeville was een aanhanger van Willem III, omdat die er als koning voorbeeldig naar streefde 'een morrende natie te kalmeren die nooit rustig was'.… (meer)