Imbolo Mbue

Het levensverhaal van de Kameroens-Amerikaanse schrijfster Imbolo Mbue (1982) bevat op zichzelf al voldoende aanknopingspunten voor een boek of een film. Hoe zij als meisje uit een traditionele Kameroense dorpsgemeenschap op haar 17e terecht kwam in de miljoenenstad Chicago om daar te gaan studeren bijvoorbeeld. Of hoe zij, na de economische crisis van 2008 werkloos geworden, begon met schrijven. Hoe zij jarenlang achter uitgevers aanzat om haar manuscript toch alsjeblieft te lezen en uiteindelijk een miljoen-dollar-contract kreeg aangeboden voor haar debuutroman Behold the dreamers. Die ook nog eens Oprah’s boek van de maand werd en waarmee ze in 2017 de PEN/Faulkner award for fiction won.

How beautiful we were (in het Nederlands vertaald als: Hoe mooi wij waren) is Mbue’s tweede roman. Deze speelt zich, in tegenstelling tot haar eerste roman, vrijwel geheel af in een niet nader genoemd Afrikaans land, waarvan ik voor het gemak aanneem dat het Kameroen is. In het (fictieve) dorpje Kosawa om precies te zijn. Kosawa is een traditioneel dorpje zonder elektriciteit of moderne voorzieningen. De mensen wonen in hutten. Eten wordt verbouwd op kleine akkertjes en de mannen jagen in het bos en vissen in de rivier. Belangrijkste gebeurtenissen zijn geboortes, initiatierituelen, huwelijken en sterfgevallen. De oudere generatie heeft het voor het zeggen en geeft kennis en verhalen mondeling door aan de volgende generaties. Zo was het altijd en zo zou het misschien altijd zijn gebleven, ware het niet dat zich vlak naast Kosawa een Amerikaans oliebedrijf heeft gevestigd, Pexton. Pexton’s activiteiten zorgen voor een grote verstoring in het leven van de dorpelingen. Hun land raakt vervuild door de lekkende pijpleidingen, het water raakt zo vervuild dat er niet meer gevist kan worden en de kinderen sterven bij bosjes.

Het boek begint op een avond vroeg in de jaren ‘80, als de dorpelingen zich realiseren dat de zogenaamde gesprekken tussen Pexton en henzelf niks opleveren, dat er niks zal veranderen en dat hun kinderen zullen blijven sterven. Die avond loopt het - onverwacht, ook voor henzelf - heel anders: ze houden de (lokale) vertegenwoordigers van Pexton gevangen. Dit zet een reeks van gebeurtenissen in gang, die zelfs 30 jaar later nog hun effect hebben. We volgen de dorpelingen gedurende die 30 jaar, waarbij een centrale rol is toebedeeld aan het meisje Thula, dat aan het begin van het boek ongeveer 10 jaar oud is.

Thula is een serieus, bevlogen en leergierig meisje. Zij ziet het vergaren van kennis, om zo een gelijkwaardige gesprekspartner voor Pexton te worden, als oplossing voor de problemen van Kosawa. Ze gaat studeren in Amerika en keert uiteindelijk terug als een leider voor haar mensen. Het wrange is dat ze met haar karakter en levensstijl eigenlijk helemaal niet zo goed past in de traditionele dorpsgemeenschap, waar ze zo hard voor vecht. De traditionele leiders accepteren haar (als ongetrouwde vrouw!) nauwelijks en zelfs haar vrienden vinden het moeilijk haar te begrijpen. Op zeker moment is niet meer duidelijk voor wie en voor wat Thula eigenlijk zoveel offers brengt.

De manier waarop het verhaal wordt verteld is bijzonder. Een groot deel van de hoofdstukken wordt namelijk verteld in de wij-vorm door “de kinderen” van het dorp. De kinderen zijn Thula’s leeftijdsgenoten. Wie wel eens in een Afrikaans dorp is geweest zal vast het fenomeen herkennen dat zich binnen een mum van tijd een groep (starende) kinderen om de bezoeker heen vormt, een groep die zich als één organisch geheel lijkt voort te bewegen. Dat ze in dit boek dan ook met één stem spreken vind ik treffend gevonden. Het werkt ook goed, vooral in de eerste helft van het boek, als de kinderen ook daadwerkelijk nog kinderen zijn, die op enigszins naïeve wijze de wereld en de gebeurtenissen aanschouwen.

De andere hoofdstukken worden verteld door Thula en haar familieleden: een oom, haar moeder, haar oma en haar jongere broer. Hoewel Thula eigenlijk alleen als jong meisje zelf aan het woord komt, volgen we haar levensweg in de latere hoofdstukken via de andere vertellers. Vooral het hoofdstuk vanuit de moeder vond ik heel mooi, omdat zij de ambities van haar dochter eigenlijk niet begrijpt maar toch alles uit de kast trekt om haar door te laten leren. Het hoofdstuk vanuit de oma biedt een mooi kijkje in het verleden van het dorp, en laat zien dat het dorp ook in eerdere tijden misschien al minder geïsoleerd was dan je zou denken.

Het is bijzonder om een boek over Kameroen te lezen, en Imbolo Mbue is - door haar verleden in Afrika en haar huidige leven in Amerika- een bijzonder goede gids voor de westerse lezer. Ze neemt je mee naar een gemeenschap waar je waarschijnlijk weinig van weet en geeft tegelijk voldoende uitleg om die wereld te begrijpen. Daarbij idealiseert ze het dorpsleven zeker niet: ze geeft voldoende aandacht aan de donkere kanten van traditie, met name voor de vrouwen, maar ook voor kwetsbare kinderen bijvoorbeeld. Ik vond vooral het eerste deel van het boek heel sterk en meeslepend geschreven. Dit speelt zich af in een afgebakende locatie en tijdspanne, en de verschillende vertelstemmen hebben ook echt hun eigen verhaal te vertellen. Later zwakt het boek wat af: de tijd gaat veel sneller, en de constructie met de vertelstem van de kinderen werkt niet goed meer, omdat Mbue via hen probeert het verhaal van Thula’s ervaringen in Amerika te vertellen. Het is jammer dat ze aan die constructie vast heeft willen houden. Evengoed komt ze tot een mooi (maar ook wel verdrietig) einde aan haar boek. Niet het einde waar je misschien op gehoopt had, maar wel realistisch, vrees ik.… (meer)

Hoe mooi wij waren. Door Imbolo Mbue.

Met Zie de dromers blies de Kameroense Mbue, die al meer dan 10 jaar in New York woont, mij volledig omver. Hoe mooi wij waren is anders en hetzelfde. Lees: Imbolo schreef weer een verhaal over immigratie en het gevecht van een klein individu tegen een groot (fout) systeem. Maar Hoe mooi wij waren speelt zicht grotendeels af in Kosawa, een dorp aan de kust van West-Afrika.

We volgen voornamelijk Thula, en de kinderen die in haar jaar worden geboren, die het gevecht aan gaan met Pexton, de Amerikaanse oliemaatschappij die al jarenlang naar olie boort bij hun dorp. De pijpleidingen barsten om de zoveel tijd open, er lekt giftige troep in de bodem en (voornamelijk) kinderen worden ziek en sterven.

Een verhaal dat jammer genoeg dagelijks aan de orde is in de meedogenloze kapitalistische wereld waarin wij allemaal leven. Mbue vertelt het verhaal van Thula en haar jaargenoten niet enkel door hun ogen maar door die van allerlei dorpelingen, van verschillende generaties. Zo krijg je een kijk in het heden én het verleden. Je kijkt door de ogen van mensen met verschillende wensen, dromen, angsten, meningen.

Imbolo kan meeslepend schrijven, dat wisten we al door Zie de dromers. In Hoe mooi wij waren gaat ze daar nog verder in: ze schrijft aangrijpend en urgent, ze wakkert activisme aan maar gaat nooit de harde kant op. Haar schrijfstijl neigt zelfs vaak naar het lyrische, sprookjesachtige.

Hoewel het verhaal zich ver van onze Westerse wereld afspeelt is het natuurlijk het verhaal van ons allemaal. Ook wij zijn mede schuldig. Mbue laat ons door andere ogen kijken naar dit verhaal. Ogen die ons tonen dat het tijd is om te stoppen met dromen.

Imbolo Mbue schrijft verhalen die moeten gehoord (gelezen) worden. Benieuwd naar wat zij ons nog gaat brengen…… (meer)

Zie de dromers van Imbolo Mbue

‘The one novel Donald Trump should read now’ volgens The Washington Post.
En deze krant heeft helemaal gelijk.
Met Zie de dromers levert Mbue een boek af dat pijnlijk, verontrustend, hoopgevend, triest, mooi en ontroerend in één is.

In dit boek wordt het verhaal verteld van Jende Jonga, die uit Kameroen is vertrokken met in zijn hoofd een beeld van de Amerikaanse Droom. Jende laat zijn vrouw Neni en zoontje Liomi overkomen en samen werken ze enorm hard om deze Droom te verwezenlijken. Jende als chauffeur van de Lehman Brothers topman Clark Edwards en Neni als studente apotheker.

Gaandeweg verweven de levens van de familie Jonga en Edwards zich meer en meer. Hoewel ze beide in totaal verschillende werelden leven vertonen hun levens toch bepaalde overeenkomsten en vallen beide families in een diep gat als Lehman Brothers totaal onverwacht valt.

Ondertussen lezen we dat het nergens echt goed gaat, dat iedereen moet knokken om hogerop te komen én te blijven. Geld maakt niet gelukkig.

Naast De familie Jonga leren we ook de vrouw van Clark (Cindy) en zijn beide zoons (Mighty en Vince) beter kennen.
Quasi iedereen in dit boek komt voor ingrijpende keuzes te staan. Ze maken beslissingen die soms amper te begrijpen zijn maar door het empatische vermogen van Mbue toch begrijpbaar worden, een mooi staaltje vakwerk.

De vraag rijst of de Amerikaanse Droom wel echt een droom is? En tot welke prijs?
Het boek doet je nadenken over de keuze die je maakt, voor jezelf, je familie, je kinderen. Moet jouw droom ook hun droom zijn?
Stress, klassenstrijd, schaamte, de financiële crisis, asiel en migratie, het huwelijk, ouderschap, geloof en liefde, het komt allemaal aan bod in dit gelaagde boek.
Het leven is een emotionele strijd en dat toont Zie de dromers enorm goed. Het is een vinger aan de pols van een enorm ingewikkelde maatschappij.
Door dit boek krijg je begrip en inzicht in de wereld van vandaag.

Trump moet dit boek lezen, iedereen moet dit boek lezen.
Want lezen doet voelen en begrijpen en begrip leidt tot medeleven en bovenal verdraagzaamheid.

Koop dit boek. Lees dit boek. Deel dit boek.
Laat het onze wereld veranderen.… (meer)