Giles Milton

Ik denk dat ik wel wat aankan, als het aankomt op het lezen van gruwelijke taferelen, maar de stortvloed aan verminkingen, folteringen, verkrachtingen, en slachtingen die Milton in dit boek over je uitstort, was op de duur bijna ondragelijk. Het tragische lot van honderdduizenden Grieken en Armeniërs , na de bezetting van de bloeiende havenstad Smyrna (nu Izmir) door de Turkse nationalisten van Mustafa Kemal (later Ataturk) in 1922, tart elke verbeelding. Milton beschrijft het in het tweede deel van dit boek in extenso, met veel ooggetuigenverslagen. Beklijvend is het alleszins.
Milton doet zijn uiterste best om zoveel mogelijk schuldigen voor het bloedbad aan te wijzen. En hij is daarin in zoverre genuanceerd, dat hij de schuld niet zomaar unilateraal bij de Turken legt. In het eerste deel van het boek wijst hij in de eerste plaats op de megalomanie van de Grieken (die een groot Grieks rijk in Klein-Azië wilden oprichten) en de naïeve steun van de Britse premier Lloyd George. Uiteindelijk blijft zowat iedereen boter op het hoofd te hebben, de Amerikanen incluis, die zich uit commerciële overwegingen neutraal opstelden.
Toch heb ik grote bedenkingen bij dit boek. Milton baseert zijn verhaal op tal van bronnen, maar het valt op dat vooral de Europese families die het zakenleven in Smyrna controleerden, de zogenaamde Levantine-dynastiëen, in beeld komen en geciteerd worden. Daarnaast put hij ook ruim uit Griekse, Armeense en Britse bronnen, maar … de Turkse invalshoek blijft bijna volledig achterwege! Sporadisch komt een medewerkster van Kemal aan het woord, maar dan bijna alleen om de gemoedstoestand van de grote Turk te illustreren. En dat is toch wel onvergeeflijk. Ook al heeft het er alle schijn van dat de Turken zich in Smyrna te buiten zijn gegaan aan onnoemelijke oorlogsmisdaden, dan nog kan het niet dat op geen enkel moment het Turkse perspectief wordt verwoord, of dat zo goed als geen enkele Turkse bron geraadpleegd is.… (meer)