Irenosen Okojie

De Britse schrijfster Irenosen Okojie is geboren in Nigeria en woont sinds haar achtste in Engeland, waar zij als cultureel projectmanager werkt. Butterfly fish is haar debuutroman, die verscheen in 2015. Nadien zijn er nog twee verhalenbundels van haar hand verschenen. Haar werk is niet in het Nederlands vertaald, dus wie het wil lezen is aangewezen op de oorspronkelijke Engelse edities. Alvast een waarschuwing: Okojie gebruikt niet het eenvoudigste Engels.

Butterfly fish bestaat uit vier door elkaar hen vertelde verhaallijnen. Allereerst is er het verhaal van fotografe Joy in het hedendaagse Londen. In een wat compactere verhaallijn volgen we Joy’s moeder Queenie, die in de jaren 1970 vanuit Lagos naar Londen migreert. Dan is er het verhaal van Queenie’s vader Peter, die in de jaren 1950 beroepsmilitair is in Nigeria, en die een groot geheim met zich meetorst. Zijn verhaal volgen we via fragmenten uit zijn dagboek. Ten slotte is er het verhaal van Adesua, de 8e vrouw van de Oba (koning) van Benin, dat zich afspeelt halverwege de 19e eeuw.

Verreweg het belangrijkste verhaal is dat van Joy, een labiele en geïsoleerd levende fotografe. Als haar moeder, de enige persoon van betekenis in haar leven, aan het begin van het boek onverwacht overlijdt, stort haar wereld in. De erfenis doet haar bovendien beseffen dat haar moeder een aantal geheimen met zich mee het graf in heeft genomen. Joy raakt al snel haar grip op de werkelijkheid volledig kwijt. Ze ziet dingen die er niet zijn, en wordt achtervolgd door een soort geestverschijning die haar probeert te verleiden tot zelfdestructief gedrag, zoals van een dak af springen, of voor een trein. Dat zij zelf de verteller is van dit verhaal maakt het voor de lezer behoorlijk ingewikkeld om te volgen welke gebeurtenissen droom zijn of psychotisch waanbeeld en wat er ‘echt’ gebeurt.

Wat Joy’s verhaal verbindt aan het oudste verhaal, dat van Adesua, is een bronzen beeld, dat Joy erft van haar moeder. Hoewel Joy nooit veel over het beeld te weten komt, weten wij als lezer wél waar het vandaan komt. Het is namelijk vervaardigd in opdracht van de Oba van het Koninkrijk Benin, halverwege de 19e eeuw. Om eventuele verwarring uit de weg te ruimen: dit gaat niet over het hedendaagse land Benin, maar over een koninkrijk dat bestond van de late middeleeuwen tot aan het einde van de 19e eeuw. Het grondgebied van dit voormalig koninkrijk bevindt zich binnen de grenzen van het hedendaagse Nigeria.

Het beeld is gemaakt ter nagedachtenis aan een jeugdvriend van de Oba, die - saillant detail - in opdracht van deze zelfde Oba is vermoord. Omdat de gelijkenis van het beeld met zijn vriend zo groot is kan de Oba het beeld eigenlijk niet aanzien. Hij geeft het kado aan Adesua, zijn nieuwste vrouw, om wie hij verder overigens bijzonder weinig geeft. Het beeld lijkt een serie van magische gebeurtenissen in gang te zetten. Adesua wordt verliefd op een andere man, één van de andere vrouwen van de Oba krijgt een baby zonder gezicht, er druppelt bloed uit de plafonds en de Oba wordt langzaam gek.

Okojie’s uitgever noemt haar een opvolger van Gabriel Garcia Marquez, en inderdaad vinden we in dit boek een overdaad aan magisch realisme. Tegelijkertijd gaat Okojie nog wel een heel stuk verder. Het realistische aspect van ‘magisch realisme’ is bij haar af en toe wel heel ver te zoeken. Haar stijl deed mij wat denken aan die van Ben Okri in The famished road. Dit maakt het boek interessant en uitdagend om te lezen, omdat je door een mist van magie, mythe, psychose, droom en drugsgerelateerde trip het verhaal moet proberen te volgen.

Tegelijkertijd bevat het boek ook een hoop niet helemaal kloppende zaken en losse eindjes. Waarom bijvoorbeeld heeft Joy haar moeder nooit vragen gesteld over haar familie, of over de identiteit van haar vader? En, met de kennis die je na de ontknopingen aan het einde van het boek hebt: waarom was zij zo dik met haar moeder? Ook de link tussen het verhaal van Adesua en dat van Joy’s familie blijft in nevelen gehuld. Waarom bijvoorbeeld zou de geest van Adesua het zo specifiek op Joy gemunt hebben? Zo kan ik nog even doorgaan. Mijn handicap is waarschijnlijk dat ik te analytisch lees. Evengoed een interessant boek, al was het maar om wat het je leert over de geschiedenis van Nigeria.… (meer)