Josep M. de Sagarra (1894–1961)

Barcelona, 1930. De lezer is getuige van het verval van de oudadellijke familie De Lloberola. Het familiefortuin is allang verkwanseld. De oudste generatie doet er nog alles aan om de schone schijn op te houden, maar allengs wordt duidelijk dat de familie tot in het merg is aangetast door morele verrotting. De jongste loten van het huis Lloberola voelen zich dan ook meer op hun gemak in café en bordeel dan in de salons.

In één moeite door schetst De Sagarra een genadeloos portret van de operettedictator Primo de Rivera en zijn kliek, die gedurende de roaring twenties de vruchten plukten van de economische bonanza, louter voor eigen gebruik uiteraard.

De publicatie van 'Privéleven'; in 1932 werd een daverend succes én een literair schandaal zonder weerga. De aristocratische schrijver werd uit de gegoede kringen gestoten, die zichzelf al te zeer herkenden in De Sagarra’s miserabele romanpersonages.

Is 'Goudkoorts'; van Narcís Oller dé grote negentiende-eeuwse roman van Catalonië, 'Privéleven'; van Josep María de Sagarra is dé grote Catalaanse roman van de eerste helft van de twintigste eeuw. Elk op hun eigen manier bieden deze twee indrukwekkende romans een indringend radiogram van Barcelona, waarop de deugden en ondeugden van een wereldstad in wording haarscherp aan het licht treden.

Josep Maria de Sagarra i de Castellarnau (1894-1961) was een van de zeldzame kunstenaars die bij leven op handen werden gedragen door collega’s, critici en het grote publiek. Hij liet een omvangrijk oeuvre na, in vrijwel alle literaire genres. De Sagarra bedreef theater, poëzie, journalistiek, reis­literatuur en romankunst, en hij vertaalde Dante, Shakespeare, Molière en Gogol.


Toon minder


Recensie(s)

Een kaleidoscopische, literaire roman uit 1932 over een economisch en moreel aan lager wal geraakte oud-adellijke familie die recentelijk ook in het Frans en Duits vertaald is. Tevens een kroniek van Barcelona in de turbulente jaren 1923-1931, met de nawerking van de eerste wereldoorlog, de dictatuur van Primo de Rivera, de Wereldtentoonstelling van 1929 en de sociaal-politieke omwenteling van de Spaanse Republiek. De zwartgallige en sarcastische observaties van de duidelijk aanwezige auteur worden in balans gehouden door zijn buitengewone stijl, die doorspekt is met originele, poetische en soms lichtelijk absurde vergelijkingen. De seksuele aberraties van diverse personages doen denken aan de latere Proust, de verveling aan Musils Man zonder Eigenschappen, de schaamteloze nachtwereld aan Berlin Alexanderplatz. Ook voor televisie bewerkt. Sagarra (Barcelona, 1894-1961), die zelf van adel was, bereikte vooral met zijn poezie, zijn talloze toneelstukken en in de journalistiek in Spanje grote roem. Gebonden; kleine druk.… (meer)

Na het verlies van haar grote liefde ontpopt de hoofdpersoon Paulina zich tot koppelaarster. Een gegeven dat zich naar huidige maatstaven nauwelijks meer als thema voor een roman zal lenen. Het verhaal is dus min of meer gedateerd en moet het hebben van verhaalde observaties en karakterkenmerken. Het is in dit boek “observeren op de vierkante centimeter” want de biotoop waar zich de geschiedenis afspeelt is klein en bekrompen. Wonderlijk genoeg echter, slaagt De Sagarra er in om toch een tekening te geven van het Spaanse leven in de eerste jaren van de vorige eeuw en vooral een schets te geven van de heersende mentaliteit binnen de wat hogere en (nog) welvarende kringen. Minder expliciet dan in “Knoflook en peper” en “Privéleven” , dat wel.

Het resultaat is een met lichte en soms ironische pen geschreven roman, die ook nog onderhoudend is.… (meer)

De priesterstudent Quimet, waarover geschreven wordt dat ‘als hij zijn binnenste afzocht hij niets in zijn ziel aantrof dat achtbaar of de moeite waard was’, meent de ware liefde te hebben gevonden in Mari, een calculerend meisje dat slechts materieel belang nastreeft. De rode draad door deze roman is met deze samenvatting wel getrokken.

De kracht van de vertelling kan ontleend worden aan de indringende wijze waarop de karakters worden omschreven in de context van tijd en plaats. De schrijnende armoede van de vissersgemeenschap, de kansloosheid van de jongeren die gevoed wordt door de maatschappelijke lethargie van de ouderen.
Het boek biedt een tijdsbeeld van de beginjaren van de twintigste eeuw in het Spanje waar de eerste tekenen van het komende verval zich voorzichtig aandienen en waarover de schrijver in zijn boek ‘Privéleven’ indringend verslag doet.
De ruige en arme kusten van Spanje, de stad Girona en het handelscentrum Figueres komen uitvoerig aan de orde en worden naadloos verweven met de levens die in het boek aan de orde komen. De hoofdpersonen vervullen wel als zodanig hun rol in het verhaal, doch de deken van uitzichtloosheid maakt hun bestaan tot een helletocht waarin zij slechts een soort metaforische rol spelen.

De Sagarra schrijft onbarmhartig en zonder ironie of mededogen; met een bijtend cynisme tekent hij zijn personages. Hoop ontbreekt, troost is niet voorhanden.

Prachtig, in één woord !… (meer)

‘De Lloberola’s behoorden tot de geslachten die aan het einde van de negentiende eeuw nog gedijden maar in hun volmaakte onwetendheid van tijd en ruimte de worm reeds in zich droegen die hen zou terugbrengen tot onschadelijke geestverschijningen.’

Zo, de toon is gezet en vervolgens levert dit boek een bonte rij geschiedenissen van mensen die vrijwel zonder uitzondering passen in bovenstaand citaat. Alles zo niet veel cirkelt om de familie Lloberola, een geslacht dat in dit boek model staat voor verval en decadentie. De lezer wordt door de schrijver verrast door een -zeker voor die tijd- realistisch taalgebruik dat gekoppeld is aan indringende sfeertekeningen en heldere karakteriseringen.
In tegenstelling tot de wijze waarop Joseph Roth over de teloorgang van de Donau-monarchie schreef, is De Sagarra veel bijtender dan de wat gematigder en ironische Roth. De Sagarra koestert vrijwel nergens empathische gevoelens jegens zijn hoofdpersonen, integendeel.

Het boek schets een indringend beeld van mensen die leefden in een tijd waarin omwentelingen plaatsvonden die de wereld voorgoed zouden veranderen. Ook in dit boek komt de tegenstelling tussen samenleving en de daarin nog levende oude karakters duidelijk naar voren. De schrijver overbrugt deze rivalisering niet maar legt ze op een indrukwekkende wijze bloot.… (meer)