Lucy Sante

In het Frans is er sinds enkele jaren een rage in de reisgidsen-productie: je vindt er tientallen titels die beginnen met “L’insolite…”, letterlijk te vertalen als “het ongewone”, met de focus op de achterkant, de coulissen, op dat wat buiten de klassieke toeristische highlights ligt, met dikwijls ook de ondertoon van “marginaal” en zelfs “pikant”.
Dit boek van Luc Sante van Parijs is eigenlijk zoiets: geen platgetreden paden, toch niet de toeristenpaden, maar een belichting van de minder bekende aspecten van het vroegere leven in de Franse hoofdstad, en dan vooral het “populaire” leven. Sante profileert zich daarbij bewust als een “flaneur”, een wandelaar zonder voorgenomen doel, en neemt de lezer mee op een ritje “lectuur van de stad”. Zeker in de beginhoofdstukken staat de architectuur van de stad voorop (het blijft tenslotte Parijs, architecturaal één van de meest homogene grotere steden ter wereld), met daarbij al meteen een uitval tegen de modernistische politiek van de jaren 1960 en 1970 (De Gaulle, Pompidou en vooral André Malraux worden aan de schandpaal genageld). Dat verraadt al iets over het nostalgische gehalte van dit boek.
Sante zoomt daarna in op allerlei aspecten van de populaire cultuur: het afschuwelijke leven van de gewone arbeiders en de marginalen, de slechte levensomstandigheden (behuizing, hygiëne, volksgezondheid…), de misdaad en prostitutie, het alcoholmisbruik, het escapisme in de amusementsindustrie, en tenslotte de vele revolutionaire bewegingen. Allemaal heel interessant en met soms markante levensverhalen van bekende criminelen, prostituees en revolutionairen.
Maar je vraagt je op de duur wel af wat Sante nu eigenlijk wil zeggen met die onophoudelijke opsomming: gaat het om pure nostalgie, om te doen herleven wat onherroepelijk verloren is gegaan? Is het een uitval tegen het technocratische beleid van de afgelopen decennia dat zoveel heeft weggenomen? Gaat zijn voorkeur uit naar het Parijs van 1820, of dat van 1850, 1890, 1930...? Ik moet eerlijk zijn: het is me niet duidelijk, en ik denk dat hij het zelf ook niet weet.
Wat opvalt is in elk geval dat er niet echt systematiek zit in zijn bewijsplaatsen: voor sommige aspecten (marginaliteit, prostitutie, criminaliteit, opstandigheid) put hij vooral uit de 19de eeuw, voor andere (zoals de chanson-cultuur) uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Opvallend is dat de tweede helft van de 20ste eeuw bijna helemaal ontbreekt; zelfs de roemruchte mei 1968-episode blijft zo goed als onvermeld (maar misschien vindt Sante dat maar een pseudo-opstand van elitaire studenten). Er zitten dus grote hiaten in zijn verhaal, dat ook een duidelijke finaliteit mist.
Voor mij is dit boek, ondanks enkele markante verhalen en onderwerpen (de bohemien-cultuur bijvoorbeeld), dus een gemiste kans. Veel van wat Sante brengt is elders veel beter behandeld. Om maar enkele te noemen: Lorant Deutsch in “Metronome” of Eric Hazan in “The Invention of Paris”. Ook de veel te kleine illustraties helpen niet echt om het rijke Parijse verleden tot leven te brengen.… (meer)

Een wonderlijke en noodzakelijke geschiedenis van een in film- en beeldtaal te idyllisch geworden stad. Twaalf hoofdstukken gewijd aan platgegooide wijken, pechvogels, schorremorrie, gangsters, vuilstorten, gevangenissen, donkere steegjes, kroegen, prostituees, marktkramers, ... Sante duikt met het hoofd vooruit in de Parijse geschiedenis, vooral in die van de 19de eeuw en de vroege 20ste eeuw, en maakt daarbij dankbaar gebruik van het werk van Hugo, Balzac, Sue, Aragon, ... Hij verspilt weinig tot geen woorden aan Romeinen of Vikingen, aan de pracht en praal van Versailles, of aan de bouw van de Eiffeltoren of het Louvre en gaat er van uit dat zijn lezers de Franse cultuur, geschiedenis en taal op hun duimpje kennen. Er is dan ook veel dat hij onaangeroerd laat. In het laatste hoofdstuk stuurt hij de lezer naar het besef dat de pracht van Parijs er alleen maar is dankzij het vuil en de angst, de aftakeling en de miserie.… (meer)