Aleksandr Solzhenitsyn (1918–2008)

Het leven in een autoritair regime. Niemand is veilig voor de grillen van de dictator en kan ieder ogenblik voor eender wat worden aangeklaagd en levenslang strafkamp krijgen.

Zoals bij het inferno van Dante waar de filosofen uit de oudheid niet als de grootste slechteriken in de laagste regionen van de hel terecht kwamen omdat ze toch hun verdiensten hadden, zo kwamen ook de 'kritische' geleerden van de Sovjet-Unie in kampen met voldoende overlevingsmiddelen terecht.

Solzjenitsyn beschrijft als ervaringsdeskundige het leven in een dergelijk kamp. De uitzichtloosheid en de onzekerheden voor de gevangenen en hun families worden treffend weergegeven.

Dit boek is een gids voor het leven in een dictatuur waarin het Rusland van vandaag, China,Iran en Noord-Korea niet veel zullen verschillen.… (meer)

Solsjenitsyn is in deze roman op en top Russisch: hij voert tal van personnages op - patiënten, dokters en verplegend personeel van een kankerafdeling in een ziekenhuis, ergens in Centraal-Azië, in het midden van de jaren 50, in volle Sovjet-tijd dus - , hij neemt ruim zijn tijd om enkele van die personnages uit te diepen, en hij brengt via hen existentiële en maatschappelijk-politieke kwesties aan de orde. Zijn envergure is dus tolstoiaans, zijn thematiek eerder dostojevkiaans, zij het allemaal wat minder wervelend en koortsig dan die twee klassieke modellen.
Qua structuur valt er wel wat aan te merken: sommige verhaalllijnen blijven onaf, en soms lijkt Solsjenitsyn zelf de draad kwijt. Op het eind blijft plots maar 1 personage meer in beeld, de anderen verdwijnen helemaal op de achtergrond.
Maar dat wordt ruimschoots gecompenseerd door de politieke en humane boodschap. Solsjenitsyn voert de meest ongenadige kritiek die mogelijk is op het Sovjetsysteem, namelijk door het effect op heel concrete mensen in de verf te zetten. De kanker waar de patiënten tegen vechten mag in die zin gerust als metafoor worden opgevat voor het totalitaire systeem.
Maar de sterkste verhaallijn is die van mensen die vechten tegen een verschrikkelijke ziekte en in het reine moeten komen met de dreigende dood en met de vraag wat ze van hun leven gemaakt hebben, of nog kunnen maken. Dat geldt trouwens ook voor het verplegend personeel en de dokters, die bijna allemaal worstelen met hun persoonlijk leven.
De laatste 100 bladzijden van de roman zijn prachtig: we zien de hoofdfiguur, Kostoglotov, een beetje wankel het kankerpaviljoen verlaten en zich in de stad wagen, haveloos en onhandig, maar tegelijk ook met grote ogen, want het is 12 jaar geleden dat hij nog in de échte wereld was. Zijn tocht kent ups en downs, met opflakkeringen van hoop en teleurstelling, en uiteindelijk berusting in de aard van de mens en zijn eigen lot. Mooi; een heel "rijk" boek!… (meer)