Nicoline van der Sijs

Vertrekkende van het Indo-Europees krijgen we de hele geschiedenis van het Nederlands door de eeuwen heen.

In de prehistorie, de periode van 5000 voor Chr tot de zesde eeuw na Chr kunnen we nauwelijks spreken van Nederlands. Toch is dit een voor het Nederlands vormende periode geweest.

De tweede periode gaat van de zesde eeuw tot de tweede helft van de twaalfde eeuw. Het toekomstige Nederlands bestaat dan nog altijd uit een verzameling Oudnederlandse dialecten. Dit is met de eerste en de tweede klankverschuiving wel een bepalende fase.

Tot het begin van de zestiende eeuw spreken we van Middelnederlands. De geschreven taal wordt steeds belangrijker en de literatuur komt tot bloei.

In de zestiende en de zeventiende eeuw doet men de eerste pogingen om een standaardtaal te ontwikkelen.

In de achttiende en de negentiende eeuw richt men zich vooral op de cultivering van de schrijftaal. In de twintigste eeuw sluit Vlaanderen zich taalkundig weer aan bij Nederland en komt men tot de Taalunie.

Een zeer boeiend boek met bovendien een zeer interessante bibliografie. Hier en daar lijkt de auteur toch niet altijd even goed op de hoogte van de dialecten in Vlaanderen. Dit valt op voor wat persoonlijke voornaamwoorden in het Brabants en het West-Vlaams betreft. Gij is geen West-Vlaams. Zij gebruiken het onder invloed van het Brabants en dan dikwijls fout. Zo zegt een West-Vlaming 'van gij'wat een Brabander nooit zegt. Die zegt 'van u' en dan zonder beleefd te willen zijn. Bovendien gebruikt het West-Vlaams allerlei vormen van 'je'.

Tenslotte blijft de auteur zeer neutraal in haar beoordeling van het gebruik van het Engels aan universiteiten en dergelijke. De werkelijkheid en het verleden met het Frans in Vlaanderen wijzen echter uit dat dit zeer nefast kan zijn.… (meer)

Dat dialect midden in de belangstelling staat en nog springlevend is, blijkt uit de populariteit van dialectpop en regiosoaps, en uit het feit dat een groot aantal cabaretiers hun optredens lardeert met Utrechtse, Haagse of Twentse woorden, klanken of uitdrukkingen. In de Dialectatlas van het Nederlands wordt de regionale variatie van het Nederlands in woorden, klanken, woordvormen, zinnen en namen voor het eerst voor een algemeen publiek in kaart gebracht. Men kan in dit boek bijvoorbeeld vinden welke benaming men in de verschillende gebieden voor de spijkerbroek gebruikt, hoe verschillend de r, g of h worden uitgesproken, waar men de son in de see siet sakken, in welke gebieden men zullie zegt, en waar men de band lek heeft.

Het boek opent met een algemeen inleidend hoofdstuk over de geschiedenis van het Nederlandse dialectonderzoek en bevat als hoofddeel 150 paginagrote en nieuw gemaakte kaarten waarop de verspreiding van een taalverschijnsel wordt getoond. Aan elke kaart is een pagina met duidelijke uitleg en commentaar toegevoegd. De Dialectatlas van het Nederlands biedt de lezer een fascinerend, veelkleurig beeld van de dialectvariatie die er binnen het Nederlandse taalgebied nog steeds bestaat. Nicoline van der Sijs is historisch taalkundige en publicist. Mathilde Jansen, Marc van Oostendorp en Anke en Pieter van Reenen zijn als onderzoekers verbonden aan het Meertens Instituut.

Ann Marynissen is hoogleraar in de Nederlandse taalkunde aan de Universiteit van Keulen. Jan Stroop is dialectoloog/taalkundige en gelieerd gastonderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam.
Bron: Meertens Instituut… (meer)