Abram de Swaan

Het doet zich zo langzamerhand als een gevestigd standpunt gelden, dat massamoordenaars eigenlijk “gewone” mensen zijn. Na het proces Eichmann verklaarden Hannah Arendt en Harry Mullish -en velen met hen- dat hij niet meer of minder dan een gewone doorsnee burgerman was. Misschien ambitieus en technocratisch maar bovenal een plichtgetrouwe bureaucraat. Swaan rekent in dit boek met die simpele opvatting af.

Afrekening in die zin dat hij een nauwkeurige analyse maakt van de omstandigheden, achtergronden en psychische gesteldheid van de daders. De “banaliteit van het kwaad” is een slagzin die niet helemaal blijkt te kloppen ! Het kwaad valt niet te democratiseren, het is niet van iedereen. Er zijn ‘ja-zeggers’, ‘meelopers’, ‘vluchters’, ‘ontduikers’ en ‘nee-zeggers’. Maar wéten ze waar ze ja of nee tegen zeggen ?

In het boek worden vrijwel alle massamoorden en pogroms uit de twintigste eeuw behandeld en juist die hoeveelheid van gewelddadigheden maakt het boek tot een somber geschrift. De eerlijkheid gebiedt om te zeggen dat het mij soms te veel werd. Al die samengebalde valsheid en gemeenheid proberen te verklaren is natuurlijk noodzakelijk, maar kijk je dan ’s avonds even naar het journaal en je ziet dan die opgekropte woede en vijandschap in b.v. de Oekraïne en IS, dan weet je -alle verklaringen ten spijt- dat de geschiedenis zich weer gewoon gaat herhalen.
Uiteindelijk slagen de mensen er in om samenlevingen te laten ontstaan waaruit als vanzelf alle vormen van barbarij weer ruimte kunnen krijgen.

Een noodzakelijk boek, dat wel.… (meer)

De grootste mensendoder in deze wereld is de staat en de meeste slachtoffers zijn gewone, weerloze mensen stelt De Swaan in hoofdstuk 3 van dit boek, “Moord en de staat” (oorspr. de Huizingalezing 2003), dat door Hans Achterhuis kort besproken wordt in het in het eerste deel van zijn Met alle geweld.
De Swaan introduceert hier een nieuw begrip: democide.
D.i. al het dodelijke staatsgeweld dat op grote schaal tegen ongewapende burgers wordt ingezet. Honderdzeventig miljoen mensen waren hiervan in de 20e eeuw het slachtoffer. Dat is vijf keer zoveel als het aantal soldaten dat tijdens gevechten sneuvelde.… (meer)