Sebastiano Vassalli (1941–2015)

Vassalli maakte deel uit van Gruppo 63, een neoavantgardistische groep waarvan ook Umberto Eco en Luigi Malerba deel uitmaakten. Na meer kunstgericht onderzoek stuurde hij zijn werk een literaire richting uit, vooral met historische romans. Voor La Chimera (Heksenschim) kreeg hij in 1990 de Premio Strega. Zoals hij zelf aangaf, vormt zijn werk "een zoektocht naar de wortels van een verleden dat licht kan werpen op de bekommernissen van het heden en kan bijdragen aan het opbouwen en begrijpen van een nationaal Italiaans karakter". Vassalli schrijft minder erudiet dan Eco maar is wellicht beter toegankelijk in zijn schrijven.
In De Heksenschim neemt Vassalli de lezer mee naar zijn eigen Novara, midden in de Piemontese rijstvelden, van begin 17e eeuw. Zijn typeringen van het landschap, het leven van de boeren, pachters, rijstplukkers, de plaatselijke priester, de inquisiteur, de bisschop zijn erg invoelend maar tegelijk met enige afstand geschreven. Hij richt zich tussendoor rechtstreeks tot de lezer vanuit zijn 20e eeuwse schrijverspositie zodat het geheel zweem van onderzoeksdocument krijgt.
Van meet af aan weet je als lezer dat het verhaal gaat om de jonge Antonia die als 20 jarige op de brandstapel eindigt. Het gaat Vassalli dus bijkbaar minder om de ontwikkeling van de verschillende personages als wel om het schetsen van de impact van (bij)geloof op het leven van alledag, en dan vooral hoe dit er door vergiftigd kan worden. "Het was geen bloeddorstig volk, en ook niet slecht. In tegendeel, het waren allemaal best aardige mensen: dezelfde mensen die zich in onze twintigste eeuw verdringen in de voetbalstadions, aan de buis gekluisterd zitten, gaan stemmen als er verkiezingen zijn, en, als ze met iemand korte metten moeten maken, dat doen, weliswaar zonder hem te verbranden, maar het wel doen; want dat ritueel is zo oud als de wereld en zal duren tot de wereld is vergaan." (p. 294) "Ze leefden verder in die grote verwarring en het kabaal van hun heden dat ons vandaag zo stil toeschijnt, zo dood, en dat in vergelijking met ons heden alleen maar iets minder goed toegerust was om lawaai voort te brengen en iets uitgesprokener op het gebied van wreedheden... Uiteindelijk stierven ze, de een na de ander: de tijd sloot zich boven hen, het niets nam hen weer op; en dat is, ontdaan van elk verhaal, en in grote lijnen, de geschiedenis van de wereld." (p. 303)
En in zijn epiloog bij het verhaal neemt Vassalli nog duidelijker stelling tegen religie: "... echo van al ons vergeefse schreeuwen, de vage weerspiegeling van een beeltenis van onszelf die velen, ook onder de mensen die in dit tijdsgewricht leven, daar projecteren waar alles donker is, uit verlangen de angst te verzachten die ze ten opzichte van dat donker voelen. Hij die het begin en einde en de reden van alles kent en ze ons helaas toch niet kan meedelen, om één enkele, zo nietige reden: omdat hij niet bestaat". (p. 303)… (meer)

Naturalistische schets van het leven rond de overgang van zestiende naar zeventiende eeuw: de achterlijkheid van het platteland (met tegelijk het hardnekkig overleven van het gezonde boerenverstand), de onleefbaarheid van de steden (verpersoonlijkt in het lijk, bisschop Bascapé), en vooral de perfide barbaarsheid van de kerk (pastoor Don Teresio, inqui¬siteur Manini).
Mooi tijdsdocument, maar iets te gedetailleerd en op het langdradige af. Ondanks alles komt de figuur van Antonia niet echt tot leven.… (meer)

Autobiografisch verhaal in 45 episoden, met voortdurende wisseling van tijd en thematiek.
Centraal staat Sebastiano Vassalli die opgroeit als een wees, verstoten door zijn vader-schoft en zijn moeder die alles geeft om een erfenis in de wacht te slepen. Tussenin zit het verhaal verweven van het fascistische Italie dat rond 1944 probeert afstand te nemen van het fascisme.
Het geheel heeft een ondertoon van cynisme, uitzichtloosheid, anti-humaniteit.
De cocktail is wervelend-italiaans samengesteld, in een razende vertelling à la Fellini, met alle bekende ingredienten.… (meer)