Joseph Vogl

Joseph Vogl rekent in Het spook van het kapitaal af met het idee dat het rationeel toegaat op de beurs. Van het idee dat het vanzelf goed komt als we alles aan de markt overlaten, blijft niets meer over. Het spook van het kapitaal is daarmee een frontale aanval op de economische wetenschap. Dit scherp geschreven boek is onmisbare lectuur voor iedereen die kritisch wil nadenken over economie.
Joseph Vogl is hoogleraar literatuurwetenschap aan de Humboldt Universiteit Berlijn. Van Het spook van het kapitaal werden in Duitsland tienduizenden exemplaren verkocht.
Recensie(s)
De Duitse literatuurwetenschapper prof. Joseph Vogl rekent in zijn laatste boek af met het idee dat het rationeel toegaat in de economische/financiële wereld. Het systeem van de kapitalistische economie vertrekt vanuit de stelling dat er binnen de markteconomie zelfregulerende en -stabiliserende mechanismen actief zijn. Maar komen theorie en praktijk wel overeen? Vogl analyseert onze kennis op dit punt en vraagt zich af hoe men, in het licht van de crises die de wereldeconomie treffen, nog van een zinvol en redelijk economisch systeem kan spreken. Zijn filosofisch getinte betoog is een frontale aanval op de klassieke economische wetenschap. Van het (neo)liberale idee dat het vanzelf goed komt als we alles aan de markt overlaten, blijft niet veel meer over. Een eyeopener, dit scherp geschreven en historisch degelijk onderbouwde essay. Met eindnoten en literatuurlijst; traditionele lay-out, zwart-wit, spaarzaam geïllustreerd.… (meer)

Je zou het kunnen zien als een eeuwen geleden gemaakte weeffout, de verwevenheid tussen staat, kapitaal en markt. In dit boek volgt de schrijver vanaf het vroegste begin de ontwikkeling van het verbond tussen deze grootheden. En dan passeren automatisch onderwerpen die nauw verband houden met begrippen als soevereiniteit, economie, staatsinrichting en democratie. De geschiedenissen worden met een wiskundige nauwkeurigheid en een filosofische pen geschreven. Fijnmazige analyses laten zien dat de groeiende macht van private partijen als banken en grote ondernemingen het al lang geleden hebben gewonnen van de natiestaat, die daardoor heden ten dage nog slechts als staatsrechtelijk-theoretische entiteit mag worden beschouwd.

Het briljante relaas -want dat is dit boek zeker- wordt echter vaak overschaduwd door een onnodig ingewikkelde schrijfstijl. In zijn vorige boek “ Het spook van het kapitaal” trof ik dat aan, maar in deze studie doet Vogl er nog een schepje bovenop. De uitgever zou hier eens een goede redacteur op los moeten laten.
Enfin, je moet er soms moeite voor doen maar dan heb je wel een geweldig boek in de hand dat eindigt met een fraaie definitie van soevereiniteit:
‘Soeverein is hij die erin slaagt zijn eigen risico’s om te zetten in gevaren voor anderen en een positie in te nemen als laatste crediteur’.

Een bijzonder boek, in alle opzichten.… (meer)

Wanneer een hoogleraar Duitse literatuur met een publicatie wil afrekenen met de economische wetenschap in het algemeen en met het marktdenken in het bijzonder, dan prikkelt dat wel de lust om dat boek ter hand te nemen. In Duitsland moeten velen dat gedacht hebben, want het schijnt daar -althans volgens de uitgever- een succes te zijn.
Dus….ik zal het bekennen, je begint met een zeker dedain aan het boek om uiteindelijk te moeten bekennen dat Vogl een gedegen analytisch werk heeft geschreven. Om met met laatste te beginnen: het lezen valt niet mee. Er zijn bladzijden die meerdere malen gelezen moesten worden om in ieder geval ‘bij de les te kunnen blijven’. Even wegdromen of over de inhoud mijmeren wordt genadeloos afgestraft.
Een fraai voorbeeld hiervan is b.v. te lezen in het hoofdstuk waar hij schrijft over de geldscheppende effecten van kredietverlening: ‘In het syntagma hiervan is de uitwisseling W-G-W (waar-geld-waar) vervangen door G-W-G. In moderne bewoordingen zouden we niet alleen van de instelling van een zelfreferentie spreken, maar van een autopoietische sluiting van het systeem, waarin elke betaling plaatsvindt onder de voorwaarde dat betalingen mogelijk blijven’. Me dunkt: wil je een boodschap brengen, omring deze dan met duidelijke en klare taal en refereer niet onnodig naar b.v. de differentiaalvergelijking van Black-Scholes of naar het Capital Asset Pricing Model, zeker niet wanneer je de de toepassing niet uitlegt. Moet de schrijver hier bewijzen dat hij niet ‘van de straat’ is ?
Enfin, mopperend en vaak ronduit geïrriteerd heb ik me door het boek geworsteld om tenslotte toch te constateren dat het een degelijke studie is. Op onderdelen is het niet volledig genoeg, de marktwerking wordt éénzijdig bekritiseerd terwijl de signaalfuncties eigenlijk geheel worden veronachtzaamd.
Er zijn veel recente publicaties die ‘de markt’ een soort melaatsheid toekennen en niet de vraag beantwoorden welke markt nu eigenlijk wordt bedoeld. Hier is de schrijver wel duidelijk: op intelligente wijze brengt hij b.v. de geld-en kredietmarkt in relatie tot die van de traditionele goederen en diensten en laat op een fraaie wijze zien dat van enige vorm van convergentie bij prijsvorming geen sprake kan zijn. (daar zijn overigens ook fraaie modellen van te ontwerpen).

Het boek is inderdaad een afrekening, maar daarmee is Vogl nog geen tweede Marx. Hoewel …die blonk ook niet echt uit in een heldere schrijfstijl.

Enfin, het is een lastig te verteren boek. De schrijver belooft aan het begin van zijn boek geen oplossingen, en daar houdt hij zich aan.… (meer)