Theun de Vries (1907–2005)

Sergej Danilin groeit op in Sint-Petersburg. Als jonge luitenant van de garde rukt Sergej in 1813 met de Russische legers op tegen Napoleon. Bij terugkomst in Rusland is hij veranderd door alles wat hij in West-Europa gezien heeft. Samen met een aantal gelijkgestemde officieren komt hij bij het geheime genootschap de "Bond voor Redding" terecht, die veranderingen in het Russische staatsbestel nastreeft: afschaffing van lijfeigenschap, een grondwet en een constitutionele monarchie. Als hij later bevriend raakt met de revolutionaire officier Pavel Pestel veranderen zijn idealen nog verder richting een republiek. Als Tsaar Alexander I eind 1825 onverwacht sterft, besluiten de officieren een staatsgreep te plegen (de Dekabristen opstand), maar dit mislukt. 130 mannen worden opgepakt en 5 van hen, onder wie Pavel Pestel, krijgen de doodstraf. De rest wordt verbannen naar Siberië.
Het laatste deel speelt 15 jaar later, als Sergejs familie voor het eerst een levensteken van hem uit Siberië krijgt. In een aantal brieven en dagboekfragmenten verneemt zijn zus wat er met Sergej is gebeurd in de jaren na 1825.… (meer)

Theun de Vries zoekt in zijn boek over Spinoza naar de mens in en achter de gedachten. In tegenstelling tot de meest gebruikelijke methode maakt hij geen onderscheid tussen 'leven' en 'werk' van de wijsgeer en beschrijft hij het tot stand komen van dit werk – vooral de Korte verhandeling, het Godgeleerd-staatkundig vertoog en de Ethica – in nauwe samenhang met de verschillende levensfasen van Spinoza's bestaan, dat zich afspeelde in een tijd van grootheid én menselijke drama’s, van uitzonderlijke figuren én ongehoorde uitbuiting. Het nationale gebeuren is niet langs hem heengegaan, maar hij was er als fervent tegenstander van een erfelijke dynastie en aanhanger van de Loevesteinse factie, waartoe ook Johan de Witt behoorde, ten nauwste bij betrokken.
De Vries ziet Spinoza vooral als 'denker tussen de klassen': als ambachtsman die op voet van gelijkheid verkeerde met de groten van de tijd, als jood die werd geduld, erkend en hier en daar zelfs bewonderd, maar die van behoudende zijde tevens werd gehaat en bestreden, als mathematicus die zijn wetenschap echter niet tot een nuova scienza, maar tot een 'wellevenskunst' herschiep, als de eerste werkelijke Bijbelcriticus die ons land heeft voortgebracht én als ontwerper van een humaan republikeins staatsbestel. Een indrukwekkend boek over een der grootste vrije geesten aller tijden, wiens werken al tijdens zijn leven werden verboden, maar die toch nergens anders had kunnen leven en denken dan in de paradoxale Republiek der Verenigde Nederlanden.… (meer)

Theun de Vries laat in zijn roman een motet uitvoeren in de San Lorenzo in Milaan en de jonge hoofdpersoon van het verhaal is totaal verbijsterd wanneer hij dit stuk hoort. Hij ondergaat een authentieke, uitzinnige extase tijdens de uitvoering van dit Motet voor de Kardinaal, uitgevoerd door een cappella en de maestro di cappella: Josquin des Pres.
In het Salamander-uitgaafje van Querido, 1981 is deze beschrijving te vinden op pagina 37, ik ken deze tekst van buiten. In 2002 verscheen eveneens bij Querido een prachtige herdruk van dit meesterwerk.
In het Nederlandse taalgebied ken ik geen mooiere beschrijving van zo’n extatische vreugde dan die zoals beschreven in de roman van Theun de Vries.… (meer)