Robert E. Wright

Experts duiden de huidige crisis in de VS en daarbuiten graag met een verwijzing naar 1929, het jaar dat de start van de Grote Depressie markeert. Ook toen lagen enorme schuldenlasten en 'overspending' ten grondslag aan het dieprood kleuren van de beurs, met een faillissement van vele banken als direct gevolg. Toch moeten we de kern van Amerika's houding ten opzichte van schuld veel verder weg zoeken, en wel bij haar ontstaan, in 1783 om precies te zijn.

In het misschien wat technische, maar vanuit economisch perspectief zeer boeiende boek One Nation Under Debt neemt auteur Robert Wright de lezer mee naar de heftige discussies tussen de Founding Fathers over de inrichting van Amerika's economisch systeem.

Vanuit ons Europese perspectief kijken wij al jaren vol verbazing naar het financiële gedrag van de Amerikanen in het algemeen en de Amerikaanse overheid in het bijzonder. En deze dagen mogen we zelfs het ineenstorten van hun vrije economie meemaken. De Amerikaanse overheid koopt hypotheekbanken op en ondersteunt de overname van andere zakenbanken. Zij zal verder honderden miljarden in dezelfde banken stoppen om de 'overspending' van haar burgers (door ondeugdelijke hoge hypotheek- en kredietschulden) over te nemen.

De kiem van al deze tegenstrijdigheden ligt in de oorsprong van de Verenigde Staten van Amerika. Op 4 juli 1776 nam een aantal Staten het initiatief tot onafhankelijkheid van de Engelse koning. Na zeven jaar harde strijd trokken, primair uit economisch oogpunt, de Engelsen zich terug. Een leger op zo'n afstand was zelfs voor 's wereld supermacht te kostbaar. De VS startte zijn bestaan met een immense schuldenlast. Deze schuld kende drie oorzaken. De VS had aanzienlijke hoeveelheden geld geleend bij andere landen (waaronder ook Engeland, maar ook Frankrijk en Nederland), had flinke schulden bij de Staten zelf, en bij veel burgers waarvan in de loop der jaren grond en vee was geconfisqueerd. Amerika was kortom nog voor het goed en wel begon zo goed als bankroet.

One Nation under Debt Hamilton, Jefferson and the History of What We Owe (McGraw-Hill) van Robert Wright is een boeiende tocht door de oorsprong van Amerika's financiële en politieke systeem. Wright is een boeiend en deskundig schrijver. Hij is curator van het Museum of American Finance. Op sommige momenten wordt de tekst erg technisch, maar dat leidt niet af van de rode draad: de diepe verdeeldheid tussen Thomas Jefferson en Alexander Hamilton over de rol van een centrale overheid en haar financiële verantwoordelijkheden.

Het moeten drukke, roerige én avontuurlijke tijden zijn geweest, die eerste jaren na 1783. De VS mocht dan wel vrij zijn, er moest politieke structuur komen, en vooral geld in het laatje. Aangezien de start van de Amerikaanse Revolutie gelegen lag in onvrede over belastingen, kon dit middel maar mondjesmaat worden toegepast. Met Alexander Hamilton had Amerika een politiek en financieel genie in haar regering. Hij vergezelde George Washington tijdens zijn militaire campagnes, en zou als eerste minister van Financiën het stelsel van Amerikaanse banken opzetten. Eén centrale bank, met dependances in de verschillende staten. Hij was een vurig aanhanger van de economische theorieën van Adam Smith en leerde veel van de Nederlandse beurs. Hamilton introduceerde de staatsobligatie waarmee hij binnen- en buitenlandse schuldeisers omvormde in 'beleggers' en ze mede verantwoordelijk maakte voor het succes van Amerika. Aan de andere kant stelde de Amerikaanse centrale overheid zich garant voor haar schulden. Hamilton's propositie die er in het kort op neer kwam dat je schulden kon maken in slechte tijden om die in goede tijden weer in te lossen, stuitte op felle weerstand bij Thomas Jefferson, de ontwerper van de Onafhankelijkheidsverklaring en derde president. Jefferson vond dat de invloed van de centrale overheid ten opzichte van de Staten beperkt moest zijn. Een grote nationale schuldenlast hoorde daar zeker niet bij, evenals een grote invloed van een centrale bank. De basis voor het schisma tussen Democraten en Republikeinen was geboren. Deze fundamenteel politieke strijd, over de zeggenschap van de centrale overheid is tot op de dag van vandaag aan de orde.

One Nation under Debt is een mooi en leerzaam boek. Zelfs voor politici en economen uit de 21ste eeuw.… (meer)