Ko-Eun Yun

Sandboarden in de woestijn, vulkanen beklimmen (liefst actieve), wilde dieren zien op een safari of lokale festivals bijwonen. Allemaal aanprijzingen zoals je die terugvindt bij aanbieders van de zogenaamd ‘avontuurlijke groepsreizen’. Maar wat is het eigenlijk dat ons zo aantrekt in het bezoeken van extreme klimaatzones en rampgebieden, aan de nabijheid van gevaar, aan het exotische en vreemde? En misschien nog wel belangrijker: welke prijs betaalt de lokale bevolking hiervoor? Dit zijn de vragen die de Zuid-Koreaanse schrijfster Yun Ko-eun (1980) verkent in haar boek ‘The disaster tourist’.

Hoofdpersoon Yona werkt als reisorganisator bij Jungle, een touroperator die reizen aanbiedt naar rampzones. Niet alleen naar vulkanen, maar ook naar plekken waar aardbevingen zijn geweest, tsunami’s of genocides. Om iets van de horror te voelen en daarna weer comfortabel naar huis terug te keren. In dit verhaal krijgt Yona de mogelijkheid zelf op reis te gaan. Ze wordt als een soort mystery shopper meegestuurd met één van de slechter presterende tours, naar Mui, een (fictief) eiland voor de kust van Vietnam. Hoogtepunten daar: een sinkhole in de woestijn en de verhalen over de massamoord op een woestijnvolk. Yona begrijpt al snel waarom de tour slecht wordt beoordeeld. Hoe erg allemaal ook, het is toch niet spectaculair genoeg.

Pas als zij op de terugreis haar reisgezelschap kwijtraakt en terugkeert naar Mui, ontdekt ze wat er daar achter de schermen speelt. Niet alleen ontdekt ze hoe onecht haar eigen ervaring geweest is, maar ook welke impact het toerisme heeft op de lokale bevolking. En alsof dat allemaal niet al confronterend genoeg is, is er ook nog een complot in de maak om het ramptoerisme op Mui een nieuwe impuls te geven. Een complot waar Yona aanvankelijk zonder al te veel scrupules aan meewerkt. Op het moment dat ze twijfel gaat voelen, is het eigenlijk al te laat - en levensgevaarlijk - om nog van gedachten te veranderen.

Dit boek van Yun Ko-eun deed mij denken aan de boeken van de Japanse schrijfster Sayaka Murata, in de zin dat zij beiden de werkelijkheid uitvergroten en overdrijven om een probleem aan de kaak te stellen. Voor mij verliest een argument daarmee wat aan kracht, juist omdat het teveel in het absurde wordt getrokken, maar wellicht is dit een cultureel iets? Dat culturele onbegrip voelde ik zeker ook voor de omstandigheden op Yona’s werk, waar het boek mee opent. Yona vermoedt dat haar werkgever van haar af wil, maar kan dit blijkbaar niet op de man af vragen. Ook haar weerloosheid tegen de seksuele intimidatie van haar manager, en haar onwil om zich aan te sluiten bij andere slachtoffers, doen bijna pijn om te lezen.

Dat gevoel van vervreemding gaf het lezen van dit boek ook meerwaarde: het geeft een kijkje in een heel andere wereld. Een wereld die tegelijkertijd ook overeenkomsten heeft met die van ons. Want geven ook velen van ons zich niet over aan de geneugten van vakanties, zonder bezig te zijn met de lokale impact? Hoe “authentiek” is dat lokale festival eigenlijk? En wie woonden er eerst waar nu ons luxe resort staat? Is die vakantiereis wel zo onschuldig? Vragen om nog lang over na te denken, dus hoewel dit een vrij dun boekje is, heeft het een lange nawerking!… (meer)