Annejet van der Zijl

Het boekenweekgeschenk van vorig jaar zag ik nog ongelezen in mijn kast staan en omdat ik net zin had in een eendagsboekje kwam dit goed van pas. De ondertitel luidt 'een liefdesgeschiedenis' wat mij gelijk een gevoel van zoete romantiek gaf en mij lichtjes tegenstond. Annejet van der Zijl heeft er echter niets zoets van gemaakt. Het boekje bevat een samenvatting van het leven van een witte Hollandse handelaar met een zwarte Amerikaanse slaafgemaakte in het begin van de 19de eeuw.

Alhoewel ik als kind ook al wel iets leerde over de slavenhandel, is het in de loop der jaren wel steeds meer in de publiciteit gekomen en is racisme een onderwerp waar we elke dag steeds meer mee geconfronteerd worden. Ik merk dat ik daardoor anders tegen de mensheid in het algemeen ben gaan aankijken en dit boekje heeft daar nog een nieuwe dimensie aan toegevoegd.

Als eerste was ik onder de indruk van hoe de zwarte Juliette en haar kinderen naar Nederland kwamen en daar in een volstrekt witte omgeving hebben geleefd met wat het lijkt, geen enkele hobbel wat hun huidskleur betreft. Juliette staat zelfs in hoog aanzien in hogere kringen. Dit wordt in de tekst verklaard met dat zij niet als bedreigend werden gezien.
En daar klikte het precies in mijn hoofd. De mensheid die de ander voortdurend als bedreiging ziet, niet omdat de ander bedreigend is maar omdat alles wat anders is bestreden moet worden. Alleen het bekende garandeert veiligheid. Het is dus een oerreflex die alleen door een laagje beschaving eronder gehouden wordt.

En dan kom ik op de tweede gedachte die dit boekje mij voor het eerst liet denken. Dit gaat over het afschaffen van de slavernij. Voor het eerst vroeg ik mij af wat nu precies de reden is geweest dat de in eerste instantie de noordelijke staten van Amerika de slavernij wilden afschaffen. Wat bracht het deze mensen op? Dat de zuidelijker staten de slavernij niet wilden opgeven en daar een bloedige burgeroorlog voor over hadden, kan ik mij voorstellen omdat zij hun rijkdommen en hun luizenleventje te verliezen hadden. Maar waren die noordelingen dan werkelijk zo beschaafd en medemenselijk dat zij inzagen dat slavernij barbaars was? Ik kan het mij bijna niet voorstellen. Vooral niet als je naar de huidige tijd kijkt, twee eeuwen later, en het racisme nog van alledag is.

Een verhaal als Leon & Juliette zou ik nooit zelf uitgekozen hebben om te lezen. Daarom ben ik heel blij dat dit soort boeken op deze manier verspreid worden en ik daarmee ook weer wat meer geleerd heb over het fenomeen mens.… (meer)