Samuel BECKETT : Watt. 17/07/22
'Watt' is een roman; een van Beckett's eerste romans. Het verhaal is vrij eenvoudig: Watt is een verwarde, in zichzelf gekeerde man die na een treinreis in dienst treedt bij de mysterieuze meneer Knott. Aanvankelijk als knecht op de gelijkvloers en nadien op de eerste verdieping bij de meester zelf. Nog later verlaat Watt het huis voor een opname in het 'gekkenhuis' en vanaf dan wordt de verteller vervangen door een 'ik'-figuur, met name Sam, een medepatiënt die de verdere geestelijke aftakeling beschrijft van meneer Watt... Eigenlijk lezen we in deze roman de achteruitgang, de regressie van een mentaal labiele man naar zijn totaal verwarde en gedesoriënteerde geestestoestand.....
De roman roept veel empathie op, met humor en met erg veel pseudo-filosofie en absurde logica met veel dito monologen en gedachten.
Met uitzondering van het begin en het einde van het verhaal waar Watt telkens na een treinreis naar zijn bestemming wandelt, respectievelijk naar het eigenaardige huis en naar het gekkenhuis, is er in het boek geen sprake van enige actie. Wij leren meneer Watt kennen als een eerder pedante, vreemde man met overduidelijk autistische trekken met kenmerkende vaste routines, repetitief gedrag en emotionele tekorten. Erg saaie man in een saai verhaal... Echter is de lezer bij de eerste leeservaring zich er nooit van bewust dat er toch wat gebeurt. Er zijn enkele kleine voorvallen waarbij Watt tot een eindeloze, irrationele gedachtegang komt. Deze monologen zijn bizar en worden met vele repetities over heel wat bladzijden uitgesmeerd. Waarschijnlijk tot ergernis van vele lezers die dan het boek terzijde leggen...
MAAR bij herlezing van deze passages ontdekt de aandachtige lezer in die absurditeit een zekere wiskundige logica in de statistisch opgevatte mogelijkheden of variaties. Hoe absurd ook, vaak is de gevoerde gedachtegang correct! De auteur wil de lezer hiermee verhalen dat alles verwisselbaar wordt via de meetkundige reeksen en variaties. Bovendien vertonen deze repetities van opsommingen en 'of'-fen een schrijfstructuur met een duidelijk ritme. Een klank-ritme dat een bezwerende en haast hypnotische impact heeft op de lezer. Deze structuur dwingt zelfs om verder te lezen en om de lezer verder te vervoeren in eenzelfde geest als de minimal music evenzeer met het eenvormige ritme en dito toon....
DUS, het eindeloze ridicule gepalaver is zeker géén onzin qua betekenis en het heeft een grote literaire kwaliteit. De auteur slaagt er tevens in om nietszeggende feiten eindeloos te beschrijven en te analyseren waardoor deze futiliteiten een betekenis krijgen. Regelmatig sluit hij zelfs een gedachte af met een vraagteken zodat de lezer het zelf moet uitzoeken... Erg knap!
Sommige critici spreken van een 'oefeningenboek, vol gedachte-experimenten of zo men wil: geestelijke exercitiën'. Met veel respect, maar deze critici begrijpen dit boek niet !!
Deze literatuur staat immers vol gedachten die een geestelijke toestand van de hoofdfiguur illustreren. Voor mij is de hele roman één paradigma : een complex stelsel van denkmodellen en theoriën waarbinnen de werkelijkheid beschreven wordt. Ieder van ons heeft zo een manier of een eigen zienswijze ontwikkeld waarmee wij dan onze werkelijkheid ervaren. Bijgevolg ervaart elkeen op zijn eigen manier de werkelijkheid, zoals dus ook meneer Watt en in concreto de auteur. Kortom, ieder mens zit gevangen in zijn eigen individualiteit.
Het onderhavige paradigma mogen we zéker koppelen aan bepaalde problematische perioden in het leven van Beckett. Met name liggen zijn getroebleerde verstandhouding ten aanzien van zijn ouders en zeker naar zijn moeder toe aan de grondslag. Vooral de psychopathologische relatie met zijn moeder bepaalden zijn bindingsangst en dit zien we ook in zijn latere mislukte relaties en zijn gekende terughoudendheid en een zekere vorm van autisme. Verschillende jaren volgde de auteur trouwens psychotherapie.
Qua structuur vertoont deze roman vier hoofdstukken. In hoofdstuk drie verandert het vertelperspectief van een verteller in een 'ik'-figuur, Sam, de medepatiënt in het gekkenhuis. Eigenlijk was het tweede hoofdstuk het begin van het boek. Hierdoor wordt het lezen nog moeilijker.
De lezing van dit boek is totaal anders dan bij een 'gewoon' boek. Het zijn zeker niet de gebeurtenissen die van 'Watt' een bijzonder boek maken. Het zijn namelijk de dwanggedachten die je moet meebeleven, aanvoelen en voluit begrijpen alsof je de personificatie zelf bent van de tragische Watt, die stilaan wegglijdt naar de gekte. Als lezer moet je de tekst dan ook volledig tot je laten komen en je moet die werkelijk ondergaan èn voelen èn horen... Dan pas ben je totaal in de ban van Samuel Beckett.
Maximaal literaire ervaring !!! SCORE = 5. GT 17/07/22 ( )