We staan aan de vooravond van een digitale samenleving waarin cultuur een nieuwe betekenis krijgt. Online en on-demand radio- en televisiezenders poppen als paddestoelen uit de grond, multimediale projecten integreren oud en nieuw en met een druk op de knop worden liedjes, boeken en films gekopieerd en verspreid. Deze geheel nieuwe situatie vraagt om nieuwe wetgeving. Lawrence Lessig (hoogleraar Informatie Recht aan Stanford University) laat zien dat de huidige wetgeving volstrekt niet voldoet. Daarnaast houden de belanghebbenden van de oude situatie, de platenmaatschappijen, de grote content bedrijven als Disney en de toezichthouders als de RIAA angstvallig de deur op slot.

Free Culture is Lessig’s derde boek. In zijn eerste boek, Code and other Laws of Cyberspace (1999), toont hij een somber toekomstbeeld waarin het internet gereguleerd wordt door grote bedrijven. Dit beeld wordt verder kracht bijgezet in zijn tweede boek, The Future of Ideas: The Fate of the Commons in a Connected World (2001), waarin hij uit de doeken doet hoe verouderde copyright-, patent- en softwarewetgeving innovatie beperkt en de vrijheid op het web inperkt (zie ook onze recensie in de KL-boekenclub). In het laatste boek, Free Culture, brengt Lessig beide eerdere boeken samen en laat hij zien hoe de vrije cultuur in gevaar is en in het nauw komt door de copyright wetgeving uit de vorige eeuw.

Het idee voor de titel en veel van het intelluctuele bagage is afgeleid van Richard Stallman, die met essays zoals Free Software, Free Society, de basis zette voor de theoretische inzichten die in het boek naar voren komen. Free culture staat niet voor free als in 'free beer' maar free in de vorm van 'free speech, free markets enz”. Een vrije cultuur ondersteunt en beschermd de makers en de innovators. Het tegenovergestelde van een vrije cultuur is een cultuur waar overal toestemming voor gevraagd moet worden van diegenen die het voor het zeggen hebben, of de scheppers uit het verleden.

Free Culture bestaat eigenlijk uit twee delen. Het eerste, langere deel is een bespiegeling over het krimpen van het publieke domein doorregen met voorbeelden over hoe creatieve content in de digitale samenleving gereguleerd zou moeten worden. Lessig overdonderd de lezer met voorbeelden. Hij begint waar de gebroeder Wright in 1903 de grond verlaten om uiteindelijk weer te landen in 2004. Hij laat ons de waanzin zien van de Amerikaanse (copyright)wetgeving waarin je een boete krijgt van 1000 dollar als je een cd uit een winkel steelt maar boetes tot 150.000 dollar onder ogen moet zien als je één liedje download zonder toestemming (zoals enkele tieners in de VS overkwam).’ Hij laat zien hoe de contentbedrijven midden vorige eeuw zich continu schuldig maakten aan het gebruiken van andermans werk. Zo gebruikte Disney de verhalen van de Gebroeders Grimm om films over Assepoester te maken. De ware strijd gaat niet tussen bezit en piraterij zoals de platenmaatschappijen en contentbedrijven ons graag doen voordoen, maar over controle. Het laatste deel is gewijd aan de zaak Eldred vs Ashcroft. Lessig verloor deze zaak vorig jaar waarin het Amerikaanse Hooggerechtshof besloot het copyright op te rekken tot 70 jaar na de dood van de maker. Dit betekent dat de groei van het publieke domein bijna tot stilstand wordt gebracht.

Het is weer geen vrolijk beeld wat door Lessig wordt geschetst. Zijn boek is daarentegen erg goed leesbaar. Lessig schrijft overtuigend en boeiend, en trekt de vaak ingewikkelde copyrightwetgeving uit het duister en maakt het begrijpelijk. Lessig laat zien dat we alert moeten blijven om onze vrije cultuur niet uit handen moeten geven. Een van de concrete acties die we kunnen ondernemen is het huidige auteursrecht op een nieuwe vorm invulling te geven. Zo roept Lessig het Amerikaanse Congress op om de basis van de copyrightwetgeving te herzien zodat alleen de echte piraten erdoor gestraft worden. Daarnaast is Lessig voorzitter van de Creative Commons, een organisatie die een nieuwe vorm van auteursrecht heeft opgesteld en waarmee makers makkelijk hun werk kunnen delen. De vertaling van de Creative Commons licentie (zie eerder deze nieuwsbrief) maken dit nu ook in Nederland mogelijk. Free Culture is een absolute aanrader voor iedereen die met innovatie, creativiteit en kenniseconomie bezig is.