Ik heb natuurlijk de fout begaan dit boek te lezen na Marias’ magistrale trilogie “Jouw gezicht, morgen”, terwijl dit ongeveer 10 jaar vroeger werd geschreven. En dan bekruipt je het ongemakkelijke gevoel dat je dit al eerder las, dat sommige van de zinnen, soms zelfs hele alinea’s paradoxaal genoeg zo weggelopen lijken uit dat latere werk. Ik kan dus niet anders concluderen dan dat Marias in dit vroege werk al zijn typerende stijl op punt had staan, en een aantal van zijn thematieken aan bod liet komen, die hij nadien nog met nog veel meer nadruk en nog gevarieerder en gelaagder in de trilogie uitwerkte.
Bij de stijl zijn er de uitgesponnen monologue interieurs, waarbij je pagina’s lang in het malende hoofd van het hoofdpersonage blijft rondwaren, met zinnen die zoals in muziekstukken vaak dezelfde redenering hernemen, maar met lichte variaties. Inhoudelijk gaan die dan dikwijls over existentiële thema’s: de nabijheid van de dood (soms heel erg plots, onverwacht en ongelegen, zoals in deze roman), de futiliteit en vergankelijkheid van menselijke handelingen, de heimelijkheid of zelfs bewuste verborgenheid die onvermijdelijk deel uitmaakt van een mensenleven, en tenslotte de onverbiddelijkheid van de tijd die wat gebeurd is onuitwisbaar maakt maar dikwijls wel verhult in een ondoorzichtige nevel. De slotzin van deze roman vat het briljant samen: “hoe weinig blijft er over van elk individu in de tijd die zinloos is zoals de glibberig sneeuw, hoe weinig beklijft en van dat weinig wordt zoveel verzwegen, en van wat niet verzwegen wordt herinnert men zich later slechts een uiterst klein gedeelte en gedurende korte tijd: intussen zijn we langzaam op weg om uitgewist te worden en om alleen verder te gaan langs de rug of de achterkant van die tijd, waar iemand niet kan blijven denken en geen afscheid kan blijven nemen.”
Nog enkele dingen die me beginnen opvallen: zo goed als alle hoofdpersonages van Marias zijn redelijk cynische mannen, die dikwijls een semi-verborgen leven leiden (in dit geval gaat het om een ‘ghost-writer’), weinig scrupuleus omgaan met vrouwen, maar toch geïntrigeerd worden door kantjes van het leven die ze niet vermoed hadden. In veel gevallen ligt er ook een manifest ‘film noire-achtige’ sluier over het verhaal, en voelen de hoofdpersonages zich – ondanks hun cynisme – toch opgejaagd, of achtervolgd (‘haunted’ keert verschillende keren terug in dit boek). En tenslotte is een regelmatig terugkerende gimmick in zijn romans, en zeker in deze, de oude zwartwit-films dit op geregelde tijdstippen door de romanpersonages in fragmenten worden bekeken.
Ik merk dat ik met dat alles nog niks over het verhaal zelf heb losgelaten. Dat is wellicht niet toevallig. Hoewel de intrige heel specifiek en nogal pakkend is (een vrouw wordt onwel en sterft terwijl ze net op het punt staat overspel te plegen, haar minnaar probeert te weten te komen wat er juist gebeurd is), doet die er eigenlijk niet echt toe. Zoals gezegd, Marias varieert hier andermaal op zijn favoriete thema’s, in zijn onnavolgbare stijl. De trilogie ‘Jouw Gezicht Morgen’ schat ik zeker nog een stapje hoger in, maar ook deze vroege roman was volop genieten. ( )

Het boek begint met een anekdote die niet anders is dan een horror scenario. Wanneer haar echtgenoot op zakenreis is, nodigt Marta Telles de verteller van het verhaal -Victor Frances- uit “voor een etentje bij haar thuis”. Nadat beiden op de rand van het bed zijn beland, overlijdt Martha.

Daarna ontrolt zich een fraai geënsceneerd verhaal waarin de lezer kennismaakt met de minder voor de hand liggende gedachten en overwegingen van de hoofdpersoon. Is het verhaal van een mens vaak de geschiedenis die niet verteld wordt; met dit boek wordt misschien aangetoond dat zulks toch niet altijd het geval is. De schrijver zoekt, zoals ook in zijn andere boeken, de randen van het zwijgen en het spreken nadrukkelijk op. Steeds is er weer de afweging tussen daad en machteloosheid die het werk van deze schrijver zo boeiend maakt. Overigens zijn, in tegenstelling tot zijn latere werk, in dit boek wel uitgewerkte verhaallijnen aanwezig waardoor het mogelijk voor velen wat toegankelijker is.

Wat een leeservaring ! Marias lezen is, althans voor mij, een soort thuiskomen. ( )