De dag voordat de Stormramp in Zuid-Holland en Zeeland plaatsvindt, gaat Lidy naar Schouwen-Duiveland om in plaats van haar zus Armanda het petekind van Amanda haar verjaardagscadeautje te brengen. De stormramp kost haar het leven. Armanda neemt haar leven (man en dochter) als het ware over. Of is het dat Lidy haar leven overneemt? Armanda komt er nooit van los.
De verhalen over de strijd van Lidy tegen het water en haar dood en het leven van Armanda tot haar dood worden afwisselend verteld, waardoor de vraag van wie nu het leven van wie leeft, versterkt wordt.

Het is een paar jaar geleden dat ik dit boek las, maar de sfeer van dreiging en het onontkombare van de situatie staat me nog helder bij. Ook vond ik de beschrijvingen van de onzekerheden en de eenzaamheid van Lidy indringend
Het toe-eigenen van het leven van haar zus is geniepig zonder meer...

Het verhaal gaat vooral over twee zussen, Lidy en Armanda. Lidy is getrouwd met Sjoerd en heeft een kind bij hem. Op een dag vraagt Armanda Lidy haar een dienst te bewijzen. Ze moet haar jarige petekind in Zeeland opzoeken, maar eigenlijk heeft ze geen tijd. Ze moet een scriptie afmaken. Ze moet Lidy overhalen: je moet er ook eens uit en je moet je routine in het autorijden bijhouden. Zij zal op Nadja passen. Na veel aarzeling laat Lidy zich overtuigen. Ze vertrekt. Wat een eenvoudig ritje lijkt, wordt een nachtmerrie: ze komt terecht in wat uiteindelijk de watersnood van 1953 wordt. Het begint met een feestje en eindigt met de verdrinkingsdood. Een tragische dood. Ze wordt niet teruggevonden en blijft vermist.

Het eigenlijke verhaal speelt zich af tussen de bedoelingen uitgesproken en onuitgesproken, bewust en onbewust tussen de twee zussen. Gunt ze haar zus werkelijk een uitje? Moet ze echt aan haar scriptie werken? Vindt ze het alleen maar een leuke bijkomstigheid om met Sjoerd naar een verjaarspartij te gaan? Of: doet ze het erom? Neemt ze wraak, omdat haar zus Sjoerd voor haar neus heeft weggekaapt en ging het eigenlijk op dat moment wel om wegkapen? Het wordt allemaal niet zo duidelijk, ook niet voor de hoofdpersoon zelf. Zelfs in het verrassende einde, wanneer Armanda in een verpleeghuis zit en in een voortdurende dromerige dialoog met haar overleden zus verwikkeld raakt, geeft ze weliswaar toe dat ze het erom deed. Maar de lezer zal nooit weten, hoe serieus hij deze uitspraak moet nemen van een niet meer zo heldere oudere dame. In die zin vormt het boek een correctie op degenen die de onbewuste bedoelingen een diepere werkelijkheid vinden dan de toevallig bewuste drijfveren die het menselijk handelen aansturen. Drijfveren blijven een grote warboel in de chaos van de menselijke geest. De uitwerking van dit gegeven is een van de knappe eigenschappen van het boek.

Minder gelukkig is de voortdurende zinspeling op de komende dreigingen aan het begin van het boek. Nederlanders weten vanaf het prille begin toch wel, hoe de vork aan de steel steekt. Nu heeft Margriet de Moor weliswaar te maken met een groter publiek dan het Nederlandse voor wie de watersnood een onbekende gebeurtenis is. Maar ook dan is het voortdurend voorspellen van de komende ellende irritant. Enige suspence mag een boek misschien wat spannender maken, maar suspence moet wel een stuk subtieler wil het het gewenste effect hebben.

Knap is de afwisseling tussen de episodes met de belevenissen en ervaringen van Armanda en die van Lidy. Een probleem vormt wel de discontinuïteit in de tijd. Voor Lidy is alles in twee à drie dagen voorbij, voor Armanda duurt het verder een leven lang. Waar het drijfveren en innerlijke beleving betreft klopt dit natuurlijk wel. De effecten van de ene half of volle bewuste daad blijven wel een leven lang doorklinken. Armanda wordt de natuurlijke opvolgster in het gezin. Trouwt uiteindelijk en scheidt ook weer. Voelt zich voortdurend de plaatsvervangster, in plaats van de speelster van haar eigen rol.

Een mooie roman tegen het decor van de watersnood, een tragische gebeurtenis die in de Nederlandse literatuur tot nog toe weinig literair volwassen uitwerkingen heeft gevonden. Maar misschien komt het wel doordat het niet het hoofdthema van de roman is. Het echte leven is elders en krijgt slechts tegen de achtergrond van de watersnood zijn eigen, vanzelfsprekend onverwachte, vorm.

1 juli 2005 ( )