Geëngageerde historische geschiedschrijving heeft het voordeel van de duidelijkheid, op voorwaarde dat de auteur aangeeft waar hij of zij voor staat. Dat is zeker het geval met Dunbar-Ortiz. Ze is zelf van Indiaanse afkomst, en was de voorbije decennia actief in de Pan-Indiaanse beweging. Van bij het begin van het boek geeft ze aan wat haar rode draad is: namelijk dat de strijd tegen de inheemse naties in Noord-Amerika ingegeven is door een imperialisme en een racisme dat in de Westerse cultuur al van bij de Romeinen ingebakken zit; en specifiek dat de strijd tegen de inheemse naties (de indianenvolken dus) in wat later de Verenigde Staten werd, zowel bij de Britten (kolonisatoren) als vooral bij de Amerikaanse staat (vanaf 1776) een bewuste genocidale politiek was gericht op complete uitroeiing, cf p 2 : “The history of the United States is a history of settler colonialism—the founding of a state based on the ideology of white supremacy, the widespread practice of African slavery, and a policy of genocide and land theft.”
Ik ga me hier niet wagen aan een bespreking ten gronde of die beschuldiging van genocide in dit geval terecht is of niet. Ik wil alleen aanstippen dat het echt niet echt is om dit begrip, dat pas in de 20ste eeuw echt gemunt werd (op basis van de Holocaust), ook voor voorgaande perioden te gaan gebruiken; denk alleen al maar aan de discussie over de Armeense genocide. Dunbar-Ortiz argumenteert dat de strijd tegen de inheemse naties een wel bewuste poging was om die indiaanse volkeren volledig van de kaart te vegen. Ze haalt tal van citaten aan van Amerikaanse presidenten (met uiteraard Andrew Jackson voorop, maar ook Abraham Lincoln, Theodore Roosevelt…) en bevelhebbers van het Amerikaanse leger die dit lijken te onderbouwen.
Nogmaals, ik ben niet in staat om dit ten gronde te beoordelen. Dat de verdrijving van Indiaanse volkeren van hun grond en hun behandeling daarna allesbehalve netjes verliep en alle schijn heeft van een fundamenteel onrechtvaardig historisch proces, lijkt me een vaststaand feit. Of je daarvoor de beladen term genocide mag gebruiken, is een andere zaak.
Laten we dan even kijken naar Dunbar-Ortiz’ betoogtrant. Die is uiteraard geëngageerd en dus erg gericht op het stofferen van de eigen these. Nergens in dit boek worden elementen aangehaald die op andere inzichten kunnen wijzen, of die de eigen these op zijn minst nuanceren, integendeel. Neem bijvoorbeeld de pre-Columbiaanse periode: hier verzet Dunbar-Ortiz hemel en aarde om aan te tonen dat de inheemse volkeren in heel Amerika een bijna paradijselijk bestaan leden, met een overvloed aan eten, in harmonie met hun habitat en omringende volkeren enz; op verschillende plaatsen haalt ze Charles Mann aan, wat al erg bedenkelijk mag heten.
Ik heb verschillende pogingen gedaan om bepaalde historische feiten die ze aanhaalt in haar betoog over de oorlog van de Verenigde Staten tegen de Indianen te checken, en regelmatig blijkt dat haar verhaal op zijn minst selectief te noemen is. De rol van Kit Carson in de “Long March of the Navajos” 1866 bijvoorbeeld wordt als bijzonder wreedaardig voorgesteld, terwijl ik in tal van andere werken een veel genuanceerder verhaal lees. En zo kan ik nog een tijdje doorgaan.
Dunbar-Ortiz maakt er ook een punt van om voortdurend parallellen te trekken met het Amerikaanse optreden in de wereld, vandaag en in de recente geschiedenis. Zo haalt ze regelmatig de oorlog in Vietnam en Afghanistan aan. Vanuit haar stelling dat het Amerikaanse imperialisme inherent verbonden is met de genocidale politiek ten aanzien van de indianen is dat nog te begrijpen. Maar ze gaat hier zo ver in dat haar verhaal bij wijlen meer leest als een doorlichting van de Amerikaanse buitenlandse politiek dan een werk over de geschiedenis van de Verenigde Staten door de ogen van de Indianen.
Eenzijdigheid is wat dit werk op alle vlakken parten speelt. Zo is het opvallend hoe weinig Indiaanse bronnen de auteur aanhaalt. We krijgen ook weinig zicht op de organisatie van het Indiaanse verzet, en welke interne dynamieken er aan de kant van de indiaanse volkeren speelde. Bovendien is het historisch relaas bij wijlen erg warrig en zijn er regelmatig manifeste slordigheden. Neen, de geëngageerde geschiedschrijving is met dit werk zeker niet gediend. ( )