Prachtig boek, zowel inhoudelijk als vormelijk. Wat kan ik nog toevoegen aan de lof die op deze site al herhaaldelijk is geuit? Er is de ontdekking van de schilder Felix Nussbaum zelf, voor mij nog een nobele onbekende, maar blijkbaar toch iemand die al sinds de ‘jaren 80 van de 20ste eeuw in kunstkringen herontdekt en naar waarde geschat is. Zijn oeuvre is betrekkelijk overzichtelijk, en kreeg na een lange aanloop toch een heel eigen identiteit, nauw verbonden met de Jodenvervolging; vormelijk mag het gerust naast dat van De Chirico (met wie hij erg verwant lijkt) gelegd worden. Nussbaums levensloop is uiteraard tragisch: na een jarenlange ballingschap in ons land, in steeds moeilijker omstandigheden, wordt hij met het laatste transport vanuit de Dossinkazerne in Mechelen naar Auschwitz gedeporteerd, waar hij uiteindelijk omkomt. Het valt op dat de Nussbaum in Schaevers boek als mens toch redelijk ongrijpbaar blijft, het zijn uiteindelijk zijn nagelaten werken waar het meest uit op te maken raakt. En dat is het tweede sterke punt van deze biografie: dat Schaevers heel transparant aangeeft wat hij weet, en wat hij niet weet, waar hij op zijn honger blijft, en waar de tegenspraken en onduidelijkheden in de gegevens en getuigenissen steken. Als lezer krijg je inzicht in hoe moeizaam deze biografie tot stand is gekomen en waarom het geen perfect afgewerkt werkstuk is geworden met afgeronde randen. Een prachtprestatie! ( )

Ik ben zeer onder de indruk van dit boek. De wijze waarop Mark Schaevers na grondig onderzoek het verhaal vertelt van Felix Nussbaum is pakkend. Hij heeft hierbij gekozen om vooral de omgeving (goede en minder goede vrienden) en de schilderijen aan het woord te laten. Via deze getuigenissen komen we zeer veel te weten over de persoon Nussbaum. We krijgen het ganse toch wel hobbelig traject dat de schilder heeft afgelegd, in kleine happen toegediend. Door deze korte fraseringen is het boek een echte page turner en wordt de aandacht van de lezer steeds geprikkeld. Ik heb genoten van het boek en bovendien veel bijgeleerd, niet alleen over Nussbaum maar ook over het leven in oorlogstijd (wie kan men nog vertrouwen?) en het artiestenleven. Ook de meer recente geschiedenis rond het vinden van “nieuwe” schilderijen is zeer goed in kaart gebracht. Een bezoek aan het museum in Osnabrück staat ondertussen op mijn verlanglijstje. Mark Schaevers is ook de biograaf van Hugo Claus, ik ben nu al benieuwd hoe hij het verhaal van Claus zal brengen. ( )