Geen van de nationaal-socialistische leiders is met zoveel raadselen omgeven als Albert Speer. Hij maakte een bliksemcarrière: geboren in 1905 was hij al op zijn dertigste hoofdbouwmeester van het Derde Rijk, bouwde de nieuwe Rijkskanselarij, was de geestelijk vader van de 'lichtkathedralen' en ontwikkelde het concept om Berlijn te veranderen in 4Wereledhoofdstad Germania'. In 1942 werd hij door Hitler benoemd tot minister van Bewapening, waarna hij in korte tijd de Duitse wapenproductie verveelvoudigde. Bij dit alles zag hij zichzelf verbazingwekkend genoeg als 'apolitiek' en werd hij door de kringen rond Hitler als buitenstaander beschouwd. Hij was een vat vol tegenstellingen: al vanaf 1943 beschouwde hij de oorlog als verloren, toch zette hij alles op alles om hem te kunnen voortzetten; Hitlers jodenhaat noemde hij 'dwaas', maar hij nam er geen aanstoot aan; overal zag hij corruptie en egoïsme bij de machthebbers, maar het liet hem, hongerig naar macht als hij was, betrekkelijk koud. En hoewel de samenzweerders van 20 juli 1944 zijn naam op hun lijstje van beoogde ministers hadden staan, noemde de Britse historicus Trevor-Roper hem 'de ware misdadiger van Nazi-Duitsland'
In deze biografie van Joachim Fest wordt geprobeerd om deze en talloze andere tegenstrijdigheden onder één noemer te brengen. Ondanks alle individuele trekken ziet hij Speer tegelijk als representant van de tijdsgeest en de kwetsbaarheid van een cultuur. De inzichten die deze biografie oplevert dragen ook bij aan het begrip van de breuk die in 1933 optrad onder de Duitsers en het land van zijn oude normen en tradities vervreemdde en tot barbarij en misdaden bracht. ( )

Het verschil tussen de keurig geklede en rustig sprekende, intelligente Speer en de andere lieden die Hitler om zich heen had, kon bijna niet groter zijn. De gemeenschappelijke interesse voor bouwprojecten bracht beide mannen tot elkaar en vormde de basis voor hun vriendschap. De architect maakte een ontwerp voor Germania, dat de hoofdstad van de wereld zou moeten worden. De onoverwinnelijkheid en grootsheid van Duitsland moest hieruit blijken.
Speer wordt in 1942 tot minister van bewapening benoemd en breidt zijn invloed uit ten koste van de naaste medewerkers van Hitler. Dankzij hem gaat de Duitse oorlogsindustrie weer bloeien, omdat hij zorgt voor vele dwangarbeiders en door zijn efficiëntie wordt de oorlog verlengd. Ondanks de grote bewondering voor Hitler verzet hij zich op het einde van de oorlog toch tegen de politiek van de verschroeide aarde, waarbij in gebied dat aan de vijand moet worden opgegeven, alle zaken van militaire of economische waarde vernietigd of weggehaald worden en vraagt om het Duitse volk te ontzien. Hij wordt op het proces in Neurenberg tot 20 jaar cel veroordeeld en niet geëxecuteerd, omdat hij met de geallieerden meewerkt en geheime kennis over het Derde rijk vrijgeeft. Hij wekt de indruk spijt te hebben, maar zegt niet schuldig te zijn, omdat specifieke kennis over de misdaden bij hem ontbrak. Na zijn vrijlating schrijft hij zijn memoires.
Speer, een ondoorgrondelijk mens. Volgens hemzelf was hij een kunstenaar en apolitiek. Wat wist hij van de nazi gruwelen ? We zullen het nooit precies weten, maar het is op zijn minst zeer twijfelachtig, dat één van de beste vrienden en een vertrouweling van Hitler niet op de hoogte zou zijn geweest van wat zich in de kampen afspeelde.
Na ‘Ik niet’ alweer een boek van Joachim Fest dat indruk op mij heeft gemaakt. ( )