Schrijfster Maaza Mengiste woont en werkt in de Verenigde Staten, maar is geboren in Ethiopië. Hoewel zij daar al sinds haar 4e jaar niet meer woont, fascineert dit land haar nog zo dat zij al twee romans heeft geschreven die zich in Ethiopië afspelen. The Shadow King (vertaald als De schaduwkoning) is de tweede daarvan.

Het boek speelt zich grotendeels af in 1935. Het Italiaanse leger valt dan voor de tweede keer Ethiopië binnen. Hun eerdere poging om Ethiopië te koloniseren, eind 19e eeuw, was mislukt. Daarover hebben de Ethiopiërs hun kinderen heel wat heldenverhalen verteld. Maar dit keer loopt het anders. De Italianen zijn goed bewapend, en komen met vliegtuigen en mosterdgas, terwijl de Ethiopiërs - de kinderen van de helden van vroeger - enkel roestige geweren hebben. Italië wint, de Ethiopische keizer Haile Selassie vlucht naar London, maar de oorlog woekert door. In 1941 zullen de Italianen alsnog uit Ethiopië vertrekken, maar dat valt buiten de tijdspanne van dit boek.

De strijd wordt verteld aan de hand van personen uit beide kampen. Aanvankelijk lijkt het vooral te draaien om de Ethiopische tiener Hirut, een wees die onder niet al te fijne omstandigheden als dienstmeisje werkt. De heer des huizes, legerofficier Kidane, maakt ongewenste seksuele avances en de vrouw des huizes, Aster, reageert regelmatig haar woede op haar af. Hirut heeft verder niemand waar ze naar toe kan, dus moet wel blijven, ondanks de mishandelingen en vernederingen. Sterker nog, ze sluit zich aan bij het vrouwenleger dat Aster samenstelt, en dat de mannenleger van Kidane komt versterken in de strijd tegen de Italianen. Eerst als verpleegster, later als soldaat.

Als het verhaal eenmaal op stoom komt schuift het perspectief naar andere hoofdpersonen, zoals Kidane en Aster, maar ook naar de Italiaanse officier Carlo Fucelli en de Joods-Italiaanse legerfotograaf Ettore Navarra. Vanuit die verschillende perspectieven volgen we de veldslagen tussen de twee partijen en de Italiaanse wreedheden richting de krijgsgevangenen, waaronder op zeker moment ook Aster en Hirut. Die twee worden bevrijd door de Ethiopiërs, waarna het verhaal behoorlijk plotseling en open eindigt.

Jaren later ontmoeten Hirut en Ettore elkaar nog eenmaal. Daardoor weten we dat zij beiden de oorlog overleefd hebben. Maar elkaar begrijpen, dat doen ze nog steeds niet.

De Schaduwkoning waarnaar het boek genoemd is verwijst naar een dubbelganger van keizer Haile Selassie. Deze arme boer/muzikant wordt door de Ethiopiërs ingezet om de lokale bevolking te doen geloven dat de keizer nog in het land is. Zo houden ze de moraal hoog en werven ze steeds nieuwe rekruten. Vreemd genoeg speelt hij uiteindelijk slechts een kleine rol in het verhaal.

The Shadow King is een boek waar ik me behoorlijk op verheugd had. Niet alleen omdat het genomineerd was voor de Booker Prize, maar ook vanwege het voor mij wat exotische en onbekende onderwerp, en de aandacht voor de rol van vrouwen in de oorlog. Ik wilde het dus echt graag mooi vinden, maar was uiteindelijk vooral teleurgesteld.

Dat heeft vooral te maken met de complexe manier waarop het verhaal wordt verteld. Het perspectief wisselt al onregelmatig tussen de verschillende personages, te vaak om ze volledig te kunnen volgen in hun gedachtengang of ontwikkeling. Maar om het nog complexer te maken worden de vertellers regelmatig onderbroken door korte hoofdstukjes over keizer Haile Selassie, die de strijd van een afstandje aanziet en gesprekken voert met zijn overleden dochter. En door hoofdstukjes waarin oude foto’s, die gemaakt zijn tijdens de oorlog, gedetailleerd worden beschreven. En dan zijn er ook nog interludes waarin - als in een klassiek toneelstuk - een koor commentaar geeft op alles wat er gebeurt, vaak met verwijzingen naar de Griekse mythologie.

Je kan wel zien dat Mengiste creative writing heeft gestudeerd én doceert. Het is heel creatief bedacht allemaal, maar gevolg is wel dat de vorm zo belangrijker wordt dan het verhaal, of de karakters. Dat maakt het verhaal afstandelijk en sommige karakters wat lastig te begrijpen. Waarom bijvoorbeeld zou Hirut, die zo slecht behandeld wordt door Kidane en Aster, meevechten in hun oorlog?

Ook valt het grote aantal mannelijke vertellers op, in een boek dat juist de vrouwelijke stem naar voren zegt te brengen. In een interview las ik dat Mengiste de vrouwelijke soldaten pas op een laat moment aan het boek heeft toegevoegd, omdat zij pas na het schrijven van de eerste versie hoorde over Ethiopische vrouwen die meevochten in deze oorlog. Het lijkt bijna alsof zij geen andere karakters heeft willen schrappen, waardoor er onevenredig veel aandacht is voor een personage als Ettore en zijn zorgen om zijn (joodse) ouders in het fascistische Italië. Het boek hinkt zo op verschillende gedachten, waardoor het uiteindelijk heel veel is, maar tegelijk van alles net niet genoeg. ( )