Ja, Rebecca Solnit is een radicale feministe, dat bevestigt dit boek nog maar eens, voor zo ver dat nog nodig was. En blijkbaar was dat nog nodig, want waarom schrijft iemand van amper 60 jaar dan een soort memoires? Voelde ze zich genoodzaakt nog eens de achtergrond te schetsen van haar spraakmakend essay ‘Mannen leggen me altijd alles uit’ waarmee ze in 2013 plots wereldwijd bekend werd, en dat mee de basis zou leggen van de #MeToo-beweging?
Solnit schetst uitgebreid hoe ze vanaf haar adolescentie als vanzelf gevoelig werd voor de belaging van vrouwen door mannen toen ze in de grootstad San Francisco kwam wonen. Zelf spreekt ze van een permanente oorlog, en dat is wel even slikken als man, maar als je dan haar overzicht leest van de manier waarop vrouwen door mannen behandeld worden, en wat dat psychologisch met de slachtoffers doet, is het eigenlijk wel gerechtvaardigd. “you depend on men, and what they think of you, learn to constantly check yourself in a mirror to see how you look to men, you perform for them, and this theatrical anxiety forms or deforms or stops altogether what you do and say and sometimes think. You learn to think of what you are in terms of what they want, and addressing their want becomes so ingrained in you that you lose sight of what you want, and sometimes you vanish to yourself in the art of appearing to and for others.”
Prachtig is de manier waarop Solnit aangeeft hoe ze al snel, zoals zoveel andere vrouwen, leerde ‘onzichtbaar te worden’, vandaar de verwijzing in de titel naar haar non-existence. “I became expert at fading and slipping and sneaking away, backing off, squirming out of tight situations, dodging unwanted hugs and kisses and hands, at taking up less and less space on the bus as yet another man spread into my seat, at gradually disengaging, or suddenly absenting myself. At the art of nonexistence, since existence was so perilous.”
Want vooral dat is het mechanisme waar ze de vinger op legt: hoe mannen er telkens weer in slagen vrouwen niet helemaal ernstig te nemen, en dus bijvoorbeeld aan ‘mansplaining’ te doen. Volgens Solnit moeten we dat niet minimaliseren. Het behoort volgens haar tot een spectrum waar aan de uiterste kant ook moord gesitueerd moet worden. Ook dat is even slikken, als man, maar gelijk heeft ze, het stelt de dingen op scherp.
Voor je de indruk krijgt dat Solnit een one-trick pony is: dit boek bevat gelukkig ook veel meer beschouwingen dan alleen over de vrouwelijke conditie. Ik kende haar eerder al van haar ‘Wanderlust’ en ‘Fieldguide’ waarin ze op een frisse manier (letterlijk) alternatieve paden aanreikt om de werkelijkheid te benaderen, alternatief dan ten aanzien van de westerse moderniteit. Ook in deze memoires gaat Solnit daar kort op in. Zo verbindt ze de feministische strijd met die van de Native Americans, en put daaruit ook hoop: “I argued that we had a lot of power, a history of forgotten and undervalued victories, that while somethings were getting worse, the long view – especially if you were nonmale, or nonstraight, or nonwhite – showed some remarkable improvement in our rights and roles, and that the consequences of our acts were not knowable in advance.”.
Niet alles in dit boek is van goud. Naast de misschien iets te eenzijdige focus op het feminisme, bevatten deze herinneringen ook afrekeningen en zelfrechtvaardigingen, zoals bij elke memoires. Gelukkig is er de onovertroffen stijl van Solnit, die als je haar wat gewoon bent, werkelijk betoverend is en je in de ban neemt. Ze heeft daarvoor een schrijf procedé gevonden dat uniek te noemen is, waarbij ze vertrekt van een algemene stelling, om dan via zijwegen andere uitzichten te verkennen en zo tot een diepere beleving van de werkelijkheid te komen: “I believe in the irreducible and in invocation and evocation, and I am fond of sentences less like superhighways than winding paths, with the occasional scenic detour or pause to take in the view, since a footpath can traverse steep and twisting terrain that a paved road cannot. I know that sometimes what gets called digression is pulling in a passenger who fell off the boat.”
Prachtig is ook wat ze over lezen en schrijven neerpent, en over de bijzondere vorm van empathie die lezen met zich meebrengt. Solnit is een schrijfster naar mijn hart! ( )

Herinneringen aan mijn onzichtbaarheid. Door: Rebecca Solnit.

Solnit kennen we als schrijfster van belangrijke (activistische) boeken. Ze is één van de toonaangevende denkers van deze tijd, maar hoe ze ‘ondanks alles’ geworden is wie ze ‘moest zijn’ dat wisten we nog niet. Tot nu.

Herinneringen aan mijn onzichtbaarheid is het verhaal van de negentienjarige Rebecca die voor het eerst alleen gaat wonen, in één eenkamerappartement in San Francisco. Die plek zal vijfentwintig jaar haar thuis blijven en zal aan de basis liggen van haar boeken en essays. In de loop van die 25 jaar verandert haar buurt, de stad, de wereld en Solnit zelf.

Die veranderingen zijn niet allemaal ten goede, niet altijd even eenvoudig en ook niet altijd even blijvend. Toen was het niet makkelijk om vrouw te zijn, tot een minderheidsgroep te behoren, en dat is het nu nog steeds niet. Vrouwen zijn vaak onzichtbaar, worden zo gemaakt of gaan zichzelf zo gedragen. Omdat ze niet gezien willen worden (kans op verkrachting/moord) of omdat ze niet geloofd/gehoord worden. De persoonlijke ervaringen van Solnit zijn pijnlijk, hartverscheurend en dieptreurig. En jammer genoeg zijn ze zeer herkenbaar.

Dat maakt wie ze nu is, wat ze bereikt heeft met haar werk, des te indrukwekkender. De problemen waar zij tegenaan liep, of die zij in haar buurt, bij mensen rondom zich opmerkte, heeft zij aangekaart, ze heeft er over geschreven, er actie voor (of tegen) gevoerd. Ik leefde zo met haar mee, met dat dunne, fragiele meisje en ik bewonder haar nu nog meer. Ik heb ook zo veel onderlijnd, aangestreept, uitroeptekens gezet.

Lees dit boek; als een inkijkje in de geschiedenis van San Francisco, als inkijk in een wereld van onzichtbaarheid, stemloosheid, als het coming of age verhaal van een prachtige vrouw, als hoopvolle reminder dat het anders kan, mag én moet. Rebecca Solnit empowered, ontroert, raakt en zet je aan het denken. Must read. ( )