Ik ga eerlijk zijn: tijdens het lezen van dit boek gingen dikwijls mijn stekels omhoog en ergerde ik me geregeld aan het belerend toontje, de dominees-moraal, de naïeve eenzijdigheid. Ik vind het best verfrissend dat Bregman tegengas wil geven tegen de cynische, pessimistische kijk op de mens en op hoe we er vandaag voor staan, een negatieve kijk die constant gevoed wordt door de nieuwsmedia en grotendeels ook door de sociale media (één van zijn adviezen is trouwens om zoveel mogelijk weg te blijven van het nieuws en van de socials). Maar hij begaat de fout dat ook te willen bewijzen.
Zijn discours bestaat vooral uit het doorprikken van een aantal van de negatieve vooroordelen over de mens, bijvoorbeeld door vrij harde kritiek op sociale experimenten als het Milgram-experiment of het Stanford Prison-experiment, of door het ontkrachten van de mythe van de Paaseiland-bewoners die elkaar uitmoordden. Hij beschrijft dat allemaal heel vlot en zelfs spannend, alsof hij de eerste en enige is die er in slaagt te onthullen. Quod non: bijna geen enkel aspect dat Bregman aanhaalt is origineel, laat staan dat het het resultaat is van zijn eigen veldwerk. En er worden nogal wat krenten uit de pap gehaald.
Maar goed, misschien ben ik te streng en moet ik vooral waarderen dat hij een aantal negatieve evidenties over de mens in vraag stelt. Wat in elk geval overtuigend overkomt, is dat we de zogenaamde “vernistheorie”, namelijk dat beschaving maar een dun laagje is dat er in crisissituaties vlug afgaat, absoluut niet als dogma mogen nemen. Dat dit meteen bewijst dat “de meeste mensen deugen” (zoals de oorspronkelijke Nederlandse titel luidt) is een ander paar mouwen. Ik vrees dat het uiteindelijk voor eeuwig en altijd om geloof gaat gaan: ofwel geloof je er in, ofwel niet. Want de voorbeelden die hij aanhaalt, zoals de idyllische gevangenissen in Noorwegen of de reclamecampagnes waarmee een einde zou zijn gemaakt aan de FARC-oorlog in Colombia, overtuigen niet helemaal.
Toch wil ik het kind niet met het badwater weggooien. Dit boek bevat een aantal goede ideeën en voorstellen die inderdaad essentieel zijn om een betere wereld te creëren. Dat vertrouwen een veel betere fundament is dan haat, en dat vertrouwen minstens even besmettelijk kan (en moet) zijn, is zulk een verdienstelijk inzicht. Het is een boutade, ik weet het, maar je hebt mensen die altijd zullen vinden dat het glas halfleeg is, en je hebt mensen zoals Bregman die resoluut gaan voor het halfvolle. Van nature behoor ik tot de laatste groep. Het is wellicht de verdienste van dit boek dat het mijn geloof daarin niet aan het wankelen heeft gebracht. ( )

Het volstaat de titel van het boek te lezen.
De meeste mensen deugen inderdaad. ( )

Opsomming van historische onderzoeken en memorabele gebeurtenissen die proberen aan te tonen dat meestal de intenties en de mensen het goed voor hebben. Interessante opstapeling van bevindingen die proberen te overtuigen maar helaas te sporadisch, te gespreid om effectief het algemene buikgevoel van de lezers te weerleggen. Hetgeen met ervaart, ziet in de dagdagelijkse realiteit is niet het gedrag dat men hier probeert te verkopen. ( )

Rutger Bregman slaagt erin om een positief perceptie op de mens en zijn handelen te laten schijnen door gebruik van talrijke voorbeelden en wetenschappelijke studies. Hij ontkracht daarin een aantal veronderstellingen die velen aannemen voor waar. Hij doet dit in een duidelijke en prettig leesbare schrijfstijl. Een boek dat het lezen waard is. Kritisch bekeken zijn er wel een aantal aspecten die niet belicht worden waardoor het verhaal dat hij ons hier brengt soms lijkt op cherry-picking. Als je na het lezen van dit boek naar de mensen om je heen (en wat verder van je af) kijkt is het allicht met een vernieuwde positieve blik. ( )

Geschiedenis van de mens, en een blik op de toekomst ( )