"De familie Moskat" is een roman over de Joodse familie Moskat die woonachtig is in Warschau vanaf de jaren voor de Eerste Wereldoorlog tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Aan de hand van het wel en wee van een Joodse familie wordt een beeld geschetst van hoe het was voor Joden om in deze tijd in Polen te leven. In Polen was zeer veel antisemitisme wat het leven voor de Joden erg moeilijk maakte. De roman maakte (vooral in de Nederlandse vertaling die toch iets beter beklijft dan de Engelse) erg veel indruk op mij en ik beschouw het boek als een van de grootste romans van de 20e eeuw. Warm aanbevolen voor iedereen die van een familiekroniek houdt! ( )

Deze geschiedenis van een Joodse familie in Warschau eindigt met het begin van de oorlog en de komst van de Nazi's in Polen. Een grootse tragedie maar tegelijkertijd een eenvoudig, ontroerend, bij wijlen grappig verhaal.
Maar 'De famile Moskat' is in de eerste plaats het verhaal over de rijkdom van het Joodse leven in de diaspora, door Singer van binnen uit beschreven, De kleine en grote gebeurtenissen, de religieuze en rituele tradities van de Chassidim, de intellectuele verve van een bijna verdwenen cultuur, de filosfosche mimeringen van het hoofdpersonage, relaties tussen mensen in alle mogelijke kleine en grote verhoudingen, een resem huwelijken en zelfmoorden, armoede en mercanatiele rijkdom, gesjoemel en waanzin, de roep van Palestina en Amerika, Spinoza en Theodor Herzl, het verlangen naar een Messias die nooit zal komen, het dreigende en onontkoombare einde van een vergeten tijdperk. Een roman zoals er niet zoveeel zijn: om te huiveren en te wenen, om te lachen en na te filosoferen...En nog veel meer. Een meesterwerk. ( )

Diverse boeken van IB Singer heb ik jaren geleden gelezen, op één of andere wijze is me toen De familie Moskat ontschoten. Singer schreef dit joodse familie epos direct na de Tweede Wereldoorlog om de weggevaagde joodse gemeenschap in Polen te schetsen. Alle schakeringen, van de godsdienst, politiek, grote gezinnen, ontwikkelingen in werk, kleding, woonplaats en opvattingen, maar vooral de pendule tussen assimiliatie en vasthouden aan de eigen traditie. Wat maakt iemand jood(s)? Wat laat je als pater familias Mesjulam Moskat achter als je sterft? Wat breng je in als buitenstaander (Asa Hesjel)? Wat brengen Spinoza en Herzl aan de 'moderne jood'? Wat is het nut van een filosofie die netjes Het laboratorium van geluk heet, maar volgens de feitelijke hoofdpersoon in het boek, Asa Hesjel, neerkomt op 'meer bed, minder kinderen'? Wat is liefde als je polygaam, zelfs nymfomaan bent, en hoe rijm je dat met je godsdienst? Het boek beschrijft de decennia vóór de Tweede Wereldoorlog en Hitlers bombardementen van Warschau, de komst van concentratiekampen en de naderende vernietiging van het joodse ras. Het laat ongeveinsd de antisemitische wortels in de Poolse samenleving, maar ook de ambivalente levenswijze van de joden in dit land zien. En waar bijvoorbeeld de sluwe Koppel dacht in Amerika veilig te zijn, komt hij uiteindelijk toch in Polen te overlijden, evenmin als Hadassa (Griekse naam: Esther) ondanks haar meelijwekkend verhaal ontkomt aan het noodlot. De tientallen kinderen, verhalen en intriges komen in een seidermaaltijd vlak voor het begin van de oorlog weer bij elkaar, maar de verlossing is anders dan verwacht. Beklememnd eindigt het boek met de constatering 'De dood is de Messias. Dat is de eigenlijke waarheid." Niet voor niets heeft Singer de Nobelprijs voor de literatuur! ( )