Aanvankelijk kom je een beetje moeilijk in dit boek, maar na een bladzijde of 40 krijgt het je toch te pakken. Het verhaal van Pi begint in een dierentuin in India, waar zijn vader de leiding heeft. Als de situatie in India verslechterd besluiten Pi's ouders te emigreren naar Canada. Sommige van de dieren vinden een goed huis in andere dierentuinen over de hele wereld. Een aantal worden verkocht aan dierentuinen in Amerika en de familie gaat per vrachtschip met die beesten onderweg naar hun nieuwe plek. Dan vergaat de boot en op het laatste nippertje wordt Pi op een reddingssloep gedropt en de boot verdwijnt onder de golven. Dan doet Pi een angstige ontdekking. Hij deelt de sloep met een zebra, een hyena, een orang oetang en een Bengaalse tijger. Pi zit op de boot en dobbert weg met de stroming en dan begint een reis die 227d dagen zal duren. Yann Martel beschrijft dit leven met veel details en overpeinzingen die absoluut intrigerend zijn om te lezen. ( )

Ik zag de film eerst en dat is nooit een goed idee, want daarmee was de spanning over de afloop al onmiddellijk weg, en was me meteen ook al de moralistische boodschap duidelijk, zodat je onvermijdelijk anders, veel kritischer, gaat lezen. Misschien is mijn beoordeling daarom wat te hard, mijn excuses.
Eerst iets over de structuur van het boek. Als lezer blijf je lang op je honger: de opbouw naar het eigenlijke verhaal van de jongen en de tijger in de reddingssloep (laten we het het Richard Parker-verhaal noemen) is meer dan 100 bladzijden lang, en bevat uitgebreide uiteenzettingen over het gedrag van dieren en over de 3 religies waartoe Pi zich in zijn tienerjaren bekeerde. Daar zit wel interessant materiaal bij, maar het is toch enigszins een drempel. Het daaropvolgend Richard Parker-verhaal zelf behoudt – ondanks de film – wel zijn spanning, maar geregeld ergerde ik me aan de lange beschrijvende passages. Wellicht doe ik een beetje onrecht aan de complexiteit van dit verhaal, want al bij al is het toch een vernuftig spel van metaforen dat Martell in dit deel van het boek opvoert. En tenslotte mondt alles uit in de dialoog die Pi voert met enkele Japanners die de scheepsramp onderzoeken, waarbij de moralistische boodschap er naar mijn smaak iets te dik op ligt.
Tot daar mijn strenge oordeel. De grote vraag is dan natuurlijk: wat wou Martel met dit onwaarschijnlijke verhaal (jongen brengt 227 dagen op de oceaan door in een reddingsloep, samen met een Bengaalse tijger) eigenlijk zeggen, en komt hij ook overtuigend over? Waarschuwing: spoilers ahead!
Eigenlijk geeft de auteur al veel weg in zijn proloog: “That's what fiction is about, isn't it, the selective transforming of reality? The twisting of it to bring out its essence?” (p x). Life of Pi is dan ook één langgerekt pleidooi voor het benaderen van de werkelijkheid via verhalen; verhalen laten toe te kijken voorbij het droge feitenrelaas, voorbij datgene wat wetenschappelijk-rationeel vast te stellen is en wat wij, in onze Westerse traditie, dé waarheid noemen. Die waarheid is schraal, want ze zegt alleen iets over de uiterlijke kant van de werkelijkheid; alleen verhalen voegen daar een dimensie aan toe en geven de werkelijkheid kleur en reliëf; meer nog: zij maken het leven mogelijk. Grote woorden, ik weet het. Maar laten we even meegaan in het verhaal en kijken naar Pi: het lijdt weinig twijfel dat hij een heel traumatische gebeurtenis achter de rug heeft, zeker als we ervan uitgaan dat het tweede, korte verhaal dat Pi op het einde vertelt aan de sceptische Japanners, wellicht de echte weergave is van wat er gebeurd is, de waarheid zeg maar in de klassieke betekenis. Kan iemand na zo’n afschuwelijke feiten nog wel de draad van het leven her op nemen? Neen toch? En toch heeft Pi dat gedaan; de auteur draagt er zorg voor om het latere leven van Pi in Canada, met zijn vrouw en kinderen, met zijn diploma’s en werk, met zijn rijkgevulde interieur in beeld te brengen; dit is een man die het leven weer in handen heeft genomen. Hoe kon hij dat doen? Inderdaad, door het Richard Parker-verhaal, waarin hij zin geeft aan het trauma dat hem overkomen is. Alleen zo kon hij alles plaatsen en verder leven.
Life of Pi is dus in de eerste plaats te lezen als een hartstochtelijk pleidooi voor de kracht van verhalen. Ik vermoed dat veel mensen dat zullen herkennen en kunnen volgen en in die zin is Martel’s pleidooi zeker ook overtuigend en geslaagd . Maar er is meer. Martel vult dit narratief pleidooi uitdrukkelijk ook religieus in. En daarmee zijn we op een veel glibberiger domein. Heel het boek door zijn er verwijzingen naar God, naar wat diverse religies te vertellen hebben, en naar hoe belangrijk dat religieuze voor Pi is in zijn overleven. Ik merk in veel recensies dat veel mensen op dit punt afhaken. Onterecht volgens mij, want religies zijn narratieve structuren die veel over de werkelijkheid vertellen dat bij een oppervlakkige lectuur van die werkelijkheid verborgen blijft. Maar er zijn natuurlijk een paar problemen mee gemoeid: er zijn heel veel religieuze invullingen mogelijk, en Martel geeft een beetje de indruk dat ze allemaal waardevol en gelijk zijn, en dat is op zijn minst erg relativistisch. Twee, religies zijn meer dan narrativistische structuren, ze doen ook waarheidsuitspraken die erg reductionistisch kunnen zijn (de werkelijkheid heel eenzijdig belichten) en heel erg gemakkelijk verkeerd begrepen of bewust gemanipuleerd kunnen worden, zeker als ze gepaard gaan met institutionalisering en machtsuitoefening. Aan dat aspect van religies gaat Martel helemaal voorbij; gezien het beperkte gegeven van een roman is dat begrijpelijk, maar het is een aspect dat de lezer zeker in rekening moet brengen.
Kortom: Life of Pi is zeker een waardevol boek, maar door zijn link met het delicate domein van het religieuze waagt het zich op een terrein dat het niet helemaal tot een goed eind brengt. ( )

('Gelezen' als luisterboek op weg van Zuid-Frankrijk naar huis. Zie ook 'Butcher's Crossing')

De kern van het verhaal, een jongen met een Bengaalse tijger in een reddingssloep, is een leuke vondst, de uitweidingen er omheen soms irrelevant (God - maar dat zal wel aan mij liggen), dan weer vergezocht (de ontmoeting met de andere schipbreukeling, het eiland) en bizar (het bezoek van de Japanners aan het einde van het verhaal).

De 'uitleg' die het verhaal aan het einde krijgt, doorbreekt het sprookjesachtige van het verhaal. Moest het zo expliciet? ( )

Het boek leest makkelijk weg en het verhaal is best meeslepend. De hoofdpersoon is sympathiek en de beschrijvingen van het gedrag van de dieren, incl. de tijger, vond ik ook wel geslaagd. Het einde geeft de plot een behoorlijke twist (van het type dat je in films vaak tegenkomt) en dat was, eerlijk gezegd, wel nodig ook, want als die twist er niet was geweest, zou de plot toch wel een beetje zwak zijn.
Al met al viel het boek me een beetje tegen. Stilistisch blinkt het niet bepaald uit. Sommige stukken zijn heel 'uitleggerig' en lijken wel hoorcolleges. Ook al wordt de ongeloofwaardigheid aan het eind gethematiseerd, vormt die de eerste 300 pagina's toch wel een probleem. De emoties en religieuze belevingen van de hoofdpersoon komen ook niet heel geloofwaardig op mij over.
Onderhoudend en vermakelijk, maar literair gezien niet zo geweldig als sommige lyrische recensies doen vermoeden. ( )

Pi overleeft samen met een Bengaalse tijger een schipbreuk. Nu moet hij zien te overleven.
Wat een gek verhaal. Is het allemaal waargebeurd, of ......