‘When We Were Orphans’ is de 5e roman van de Japans-Britse schrijver Kazuo Ishiguro en verscheen oorspronkelijk in 2000. De verteller van het boek, Christopher Banks, is een typisch Ishiguro-karakter: wat eenzaam, observerend en analyserend van langs de zijlijn, moeite met sociale contacten, passief. Christopher heeft zijn vroege jeugd doorgebracht in Shanghai, tot zijn ouders spoorloos verdwenen en hij als 10-jarige naar een tante in Engeland werd gestuurd. Als het boek begint is Christopher al volwassen, werkt hij als privé-detective in Londen en vraagt hij zich nog altijd af wat er indertijd met zijn ouders is gebeurd.

Zijn verhaal schrijft hij op in 7 delen, die allemaal beginnen met een precieze datum en locatie, overwegend in de jaren 1930. Alles wat Christopher meemaakt, analyseert hij al schrijvend tot in het oneindige, of het nu gaat om de mensen die hij ontmoet tijdens lunches en recepties in Londen, of om herinneringen aan zijn vroege jeugd in Shanghai. De kleinste flarden herinnering pakt hij beet om ze vanuit elk mogelijk perspectief te onderzoeken: wat zou deze herinnering hem kunnen vertellen over zijn ouders en hun verdwijning? Zo construeert hij langzaam een verhaal met een clou. Maar klopt dat verhaal wel?

Als lezer verwonder je je over de passiviteit van Christopher: waarom gaat hij niet naar Shanghai om dingen ter plekke uit te zoeken? Waarom zoekt hij geen contact met oude bekenden die mogelijk meer weten? Het is een verademing dat hij halverwege het boek tóch naar Shanghai afreist, ook al overkomt dat hem eigenlijk een beetje. Het is dan 1937, Christopher is 25 jaar weggeweest. Terwijl de Britten hun luxe koloniale leventjes vrolijk voortzetten, woedt er aan de randen van de stad een oorlog. Het Japanse leger rukt op en ondertussen leveren de Chinese communisten en nationalisten onderlinge strijd.

Vanaf hier wordt het verhaal behoorlijk vreemd. Het begint er al mee dat Christopher schijnt te denken dat zijn ouders na al die jaren nog ergens opgesloten zitten en dat hij ze moet bevrijden. Hij onderneemt een aantal voor hem héél onkarakteristieke acties die ik hier om spoilers te vermijden niet benoem. Ook hangt het plot aan elkaar van té geconstrueerde toevalligheden, zoals de ontmoeting met een jeugdvriend en met een vriend van zijn ouders.

Ishiguro heeft een prachtige schrijfstijl: heel precies, tot op het detaillistische af en met meer aandacht voor beschrijving van karakters, hun (onderdrukte) emoties en de analyse van gedachten en herinneringen dan voor plot. Dat hij in deze roman in de tweede helft ineens met een plot vol actie komt is enerzijds verrassend, maar tegelijk zou je willen dat hij dat niet had gedaan. Het is nu een zo ongeloofwaardig verhaal geworden dat het irriteert, vooral omdat de historische context verder zo nauwgezet en realistisch is weergegeven. Wat dat betreft misschien goed dat de schrijver in latere romans zoals ‘Never Let Me Go’ en ‘Klara and the Sun’ meer de kant van de speculatieve fictie is opgegaan, waarin je makkelijker mee kan gaan in het surrealistische. ( )

Een top-detective uit Shanghai droomt ervan zijn jaren geleden mysterieus verdwenen ouders terug te vinden. Langdradig.Niet uitgelezen... ( )

Dit was echt een afknapper. Deze roman begint in een fantastisch vlotte, vertellende stijl die erg aan The Remains of the Day doet denken. De tijd van het gebeuren is net als in dat andere boek de jaren 1930, en de hoofdfiguur, Christopher Banks, heeft een al even gedateerd beroep als de butler Stevens, namelijk detective (of dat moeten we toch van hem aannemen). Plaats van het gebeuren is deels Londen, maar vooral het exotische Shanghai, vlak voor het door Japan werd ingenomen, redelijk exotisch dus en rechtstreeks verbonden met de wereldgeschiedenis. Maar daar eindigt mijn lofrede. Het hele boek lang stapelen zich namelijk ongerijmdheden op, dingen die onmiddellijk merkwaardig overkomen, maar waarvan je je afvraagt of ze misschien wel niet een functie hebben die pas in de loop van het verhaal uitgeklaard zal worden. Om er maar ééntje te noemen: de succesvolle carrière van Banks als detective; we moeten hem daarvoor op zijn woord geloven, want nergens krijgen we details over de manier waarop hij bepaalde ophefmakende zaken zouden hebben opgelost, en de manier waarop hij in het slot van het boek te werk gaat, getuigt van zulk een amateurisme dat je je ernstige vragen gaat stellen bij het waarheidsgehalte van zijn beweringen. OK, denk je dan, mogelijk is het Ishiguro daar net om te doen. Want net als in The Remains of the Day lijken we te doen te hebben met een hoofdfiguur die een pertinent misvormde kijk op de werkelijkheid heeft (het thema van de onbetrouwbare verteller dus ook) en daardoor voortdurend verkeerde inschattingen maakt en ook tal van kansen mist. Interessant, inderdaad, maar ik kan me niet van de indruk ontdoen dat Ishiguro dit thema onderweg zo karikaturaal behandeld, dat zijn hoofdfocus elders komt te liggen, namelijk bij – weer eens net als in The Remains of the Day – bij een oudere man die melancholisch terugkijkt op zijn leven, ditmaal getekend door het feit dat hij gehandicapt was omdat hij al jong niet meer op zijn ouders kon terugvallen. En dan moet ik duidelijk stellen: die eerdere roman was veel beter verteld, veel homogener, en veel ingetogener gebracht dan het bij wijlen surrealistische schouwspel dat we in When we were Orphans voorgeschoteld krijgen. Ik denk dat Ishiguro hier even het noorden kwijt was. ( )