Mythologieën van Roland Barthes (1915-1980) is een boek dat grotendeels bestaat uit relatief korte, doorwrochte essays die verschillende maatschappelijke fenomenen deconstrueren in tekenen (betekenaar-signifiant in oppositie tegenover betekenis-signifié, gebonden door het arbitraire teken-signe), om aldus de gesuggereerde metafysica, de mythe van het fenomeen beter te kunnen beschrijven. De ideologie achter het fenomeen wordt aldus geëxpliciteerd en ontmaskerd via de semiologie die Barthes ontleende aan het werk van de 19de-eeuwse taalkundige Ferdinand de Saussure, en die hij eigenhandig verfijnde van een tekensysteem geldig voor taalkundig gebruik, naar een tekensysteem dat ook beelden kan 'lezen' en benoemen in betekenaars en betekenissen tot op het metaniveau van de mythe, die een ononderbroken herhaling blijkt te zijn van verschillende betekenaars met éénzelfde betekenis in een ongelimiteerd aantal verschijningsvormen.
Barthes vond zijn grondstof voor mytheanalyse in artikelen en foto's uit tijdschriften en kranten ( het damesweekblad 'Elle', de 'Paris-Match',.....), in spektakels (de catchwedstrijd, de music-hall, de striptease-act, het toneel, de Tour de France.....), in alledaagse gebruiksvoorwerpen (plastic, speelgoed, badschuim, de Citroën DS,.....) of in politieke, anti-intellectualistische en anti-etatistische stromingen (Pierre Poujade en het 'Poujadisme'). Door nauwgezette analyse van de diverse tekens bekritiseert hij de pogingen om iets wat sterk cultuurgebonden is voor natuurlijk te laten doorgaan, de mythe van de taal van de zogenaamde massacultuur.
Het laatste deel van het boek omhelst een uitputtende analyse van de mythe in al zijn semiologische en ideologisch-politieke aspecten.

Tot zover een korte uiteenzetting over de 'intuïtief-fenomenologische' aanpak van de diverse themata die Roland Barthes in dit boek behandelt. Wie in deze context ook beslist relevant is, was de Joods-Duitse filosoof Ernst Cassirer (1874-1945). Bij mijn weten verwees Barthes nooit naar Cassirer, maar ik citeer hier graag wat Wolfram Eilenberger over deze filosoof schreef in dezefde context van tekens en mythes:
"Volgens Cassirer is de mens vooral een wezen dat tekens voortbrengt en gebruikt - een animal symbolicum. Hij is met andere woorden een wezen dat zichzelf en zijn wereld door het gebruik van tekens zin, houding en oriëntatie geeft. Het belangrijkste tekensysteem van de mens is zijn natuurlijke moedertaal. Maar er bestaan talrijke andere tekensystemen - in Cassirers theoretische taal: symbolische vormen - bijvoorbeeld dat van de mythe, de kunst, de wiskunde of de muziek. Die symboliseringen, of ze nu via taal, beeld, geluid of gebaar gegeven worden, spreken in de regel niet vanzelf. Ze hebben de interpretatie van andere mensen nodig. Het voortdurende proces waarin tekens de wereld ingestuurd en door andere mensen geïnterpreteerd en veranderd worden, is het proces van de menselijke cultuur. Pas dat vermogen om tekens te gebruiken stelt de mens in staat metafysische vragen, ja zelfs vragen over zichzelf en de wereld te stellen. De kritiek van de zuivere rede van Kant wordt voor Cassirer een onderzoeksproject naar de symbolische vormsystemen waarmee wij onszelf en onze wereld zin geven. Daarmee wordt het een kritiek van de cultuur in al haar onvermijdelijk tegenstrijdige omvang en veelsoortigheid."(*)

(*) Wolfram Eilenberger. Het tijdperk van de tovenaars. Het grote decennium van de filosofie, 1919-1929. pag. 31. ( )