Anthony Burgess : Machten der duisternis.
Een enorme roman, waarin de auteur de carrière beschrijft van Kenneth Toomey, een tweederangs auteur. Burgess laat deze fictieve schrijver voortdurend aan het woord als de ‘ik-verteller’, met uitzondering dan van hoofdstuk 55, waar de verteller zich dermate ontgoocheld voelt en een scriptie van Howard Tucker overneemt met diens toestemming. Mooie stijl- en perspectiefvariatie.
Daarnaast speelt de auteur ook prachtig met fictie en waarheid. Deze speling brengt de lezer toch een aantal werkelijke feiten bij, zoals de vermelding van een aantal grote schrijvers, hun werk en dan ook enige beschimpingen vanwege Toomey. Ook lezen we over de harde wereld in de jaren ’20, de Tweede Wereldoorlog met al zijn verschrikkingen.
Wie is dan die Toomey? Hij is de ik-verteller, de onbetrouwbare schrijver die Burgess opvoert, die op een geestige en toch harde wijze de ontluisterende ‘ware feiten’ aanbiedt en beschrijft en tevens ridiculiseert om op deze wijze te ontsnappen aan de kritiek van de lezers en de publieke opinie. De auteur wilde eigenlijk vanuit de verteller onbevangen schrijven vanuit het perspectief van een homofiele figuur. Toomey is een totaal onbetrouwbare ‘schrijver’, een ambivalente opportunist die vaak het hazenpad kiest, een explosieve windhaan, die zich bij de nazi’s uit de problemen praat ten koste van Engeland. Alzo heeft Burgess meer ruimte voor vileine bewoordingen, beschimpingen en excentriciteiten in de tekst. In zekere zin voelt Burgess zich veilig in zijn roman gezien Toomey een prachtige dekmantel biedt.
Deze manier van schrijven beantwoordt in zekere zin ook aan de behoefte van het lezerspubliek, zeker in die periode dat de “Machten der duisternis” verschijnt. Vergeten we niet dat de sociale media nog niet bestaan. De lezer van die tijd behoeft blijkbaar niet meer de geloofwaardige en betrouwbare personages in de fictie. Dit fenomeen hebben we nog gezien in de literatuur van Reve, Claus e.a.
De figuur Toomey levert in artistieke zin een bijzonder perspectief in dit boek.
De boekinhoud is een mooie verzameling voorvallen, verhalen, fictie en feiten. Deze worden aangebracht via een niet altijd chronologische levensbeschrijving van Toomey’s leven. Deze man leeft van applaus, waardering, genegenheid en genot wat vaak humoristische en ook pijnlijke taferelen oplevert. Als homo kent hij verschillende relaties, de ene wat ernstiger dan de andere.
Tegelijkertijd schetst Burgess de tragiek rond onze hoofdfiguur. Toomey is een atheïst zolang hij als homo twee goden onderscheidt: de God van de Kerk en de God die hem schiep met zijn geaardheid. Ook al kan de katholieke Kerk zijn geaardheid niet accepteren, toch worstelt Toomey met zijn verworven atheïsme en kan hij zijn geloof nooit volledig achter zich laten. Hij verwacht de nodige stappen van de Kerk en zoekt contacten met priesters. Deze levensvisie en -situatie vormt in het hele boek een diepere laag.
Zo wordt hij ook bevriend met de familie Campanali en vooral met de toekomstige bisschop, aartsbisschop en paus: Carlo Campanali. Deze Carlo heeft evenzeer een liederlijk leven: drank, overdadig eten, gokken met het geld van het Vaticaan in de casino’s, een eigen progressieve visie van een mogelijk hervormde Kerk en samensmelting van verscheidene godsdiensten. Toomey en Carlo voeren regelmatig ‘ernstige’ filosofische gesprekken, waarbij de lezer toch regelmatig bedenkingen heeft aangaande de logica….
Carlo is ook een erkend exorcist. We beleven deze bezigheid erg gedetailleerd meermaals in het boek. Een jongen is alzo volledig genezen van een ongeneeslijke kwaal. Om deze reden wordt Toomey ook gevraagd om te getuigen voor een mogelijke heiligverklaring…. Later wordt de verteller ernstig geconfronteerd met een godsdienstige sekte, waarbij zowat 1500 volgelingen geïndoctrineerd worden. Wanneer deze sekte ontmaskerd wordt volgt een collectieve zelfdoding. De leider, G. Manning (-God-), vlucht en wordt opgepakt. Deze Manning blijkt nu ironisch genoeg de bij mirakel genezen jongen te zijn….
Het boek wordt eveneens ernstiger wanneer, zoals eerder vermeld, de problemen in de jaren ’20 en de WO II aan bod komen. Dan komt Toomey ook in diskrediet bij de Engelse autoriteiten en lezers wegens ‘verraad’.
Besluit: “Machten der duisternis” presenteert de problematiek bij de acceptatie van de homoseksualiteit, beschrijft de hypocrisie van het katholicisme doorweven met zowel feiten als fictie.
Daarnaast zorgen de luchtigheid, de onderliggende humor èn ernst in dit schrijven zeker voor een groot leesplezier van dit groot literaire werk en knap gestructureerd boek. GT Score 4,5 14/11/22 ( )

Very funny and "erudite" novel about a pope who looks like John 23rd.Gives an insight in the 20th century, which lasts forever.For instance, the opening scene in which, very matter of fact, the then Bishop is put down as a homosexual. ( )