(Gebaseerd op Maarten van Buuren)

Het eerste deel van 'De tijd hervonden' (VII) behoort tot de cyclus Sodom en Gomorra (IV); het tweede deel betreft de eigenlijke hervonden tijd.

In deel 1 beschrijft Proust de verloedering van Parijs tijdens de eerste wereldoorlog: Marcel raakt verzeild in een mannenbordeel waarin hij gluurt en ziet hoe de vastgebonden Charlus wordt afgetuigd door mannen om hem aldus zijn masochistisch genoegens te doen beleven. De voorvallen lijken te toevallig om waar te zijn. Parijs wordt gebombardeerd, Marcel vlucht een verduisterde metro in waar mannen op de tast aan hun gerief blijken te komen. Opnieuw een illustratie van de verloedering waaraan Parijs is prijs gegeven in die oorlogstijd. In de beschrijving van het bordeel en de metro gebruikt de verteller het beeld van de vernietiging van Pompeï door de Vesuvius. In Pompeï is een kamer gevonden met het opschrift 'Sodom en Gomorra', en hij suggereert dat er een directe band bestaat tussen Sodom en Gomorra en de vernietiging van de stad op grond van de morele verwording van de inwoners, een straf vanuit de hemel. Idem Pompeï en Parijs. Gebeurtenissen vinden plaats rond 1916, midden in de WOI.

De hervonden tijd moet worden geplaatst tussen 1920 en 1925. Proust verklaart de tussenruimte door een sanatoriumverblijf. Het gebeuren in dit tweede deel betreft een bezoek aan een matinee van de prins en prinses van Guermantes. Om dit bezoek draait de hele hervonden tijd. De les van dit bezoek is tweeledig.
Allereerst: Marcel ontdekt met een schok hoezeer zijn vrienden van weleer zijn verouderd. De tijd verloopt met sprongen zodat van de vrienden die hij weer terugziet, een aantal momentopnamen van identiteiten die niets met elkaar te maken hebben, achter elkaar kan worden gezet. Het zijn heel andere mensen die met grote sprongen op weg zijn naar het graf. De vernietiging door de tijd wordt geïllustreerd aan bekenden o.a. Charlus, Gilberte. Uit reacties van de andere bezoekers maakt hij op dat ook hij ouder is geworden!
Het tweede leitmotiv is dat van de sociale omwentling. Alle mensen die 15 jaar geleden de hoogste posities innamen in het sociale leven zijn vervallen tot een heel lage status en dat omgekeeerd mensen die toen probeerden op de sociale ladder omhoog te komen dat die nu in volle glorie bovenaan de sociale ladder staan. Voorbeeld: Prinses des Germuantes blijkt Madame Verdurin. Bloch (schrijver) neemt plaats in van Bergotte, Rachel (actrice) van La Birma. Het meest bittere in die ervaring voor Marcel is dat de nieuwe adel, de arrives, de parvenu's doen alsof ze altijd al aan de top hebben verkeerd. Aan de andere kant doet men alsof degenen die 20 jaar geleden aan de top stonden, die positie helemaal niet verdiend hadden. Wat Proust beseft is de betrekkelijkheid van alles wat ons kan geworden aan aanzien in deze wereld, een kwestie is van maar een heel beperkte tijd. De bitterheid van zijn besef wordt nog eens verergerd niet alleen door bedrog en pretentie van de mensen die nu gearriveerd zijn, maar ook door het besef dat in de tijd dat hij zijn intree deed in de hoge society, er toen mensen aan de top waren die met veel pretenties en leugens zich die positie eigen hebben gemaakt. Glans en luister berusten op pretenties van mensen die na 10 tot 20 jaar worden afgewisseld door andere mensen die weer dezelfde prententies gaan voeren. De dubbele levensles: de triomf van de dood en het rad van fortuin. Proust maakt in dit deel veel gebruikt van citaten uit het einde van de 17de eeuw. Proust spiegelt het begin van de 20ste eeuw aan het einde van de 17de eeuw. Waar de 17de eeuw concludeert tot een soort nihilisme, nl. dat alle menselijke grootheid verdwijnt in het graf en tot stof verkeert, concludeert Proust tot eenzelfde soort nihilisme, alleen kan hij niet de goddelijke genade daarvoor in de plaats stellen, maar neemt hij zijn toevlucht tot de kunst.

De onwillekeurige herinnering: Marcel stapt op ongelijke tegel op binnenplaats van het Hôtel van de Germuantes; dezelfde zintuigelijke ervaring als in de San Marco in Venetië. Marcel ervaart een geluksmoment. Wachtend in de bibliotheek beleeft hij nog een reeks van dergelijke ervaringen en geluksmomenten. We komen tot de kern van cyclus: het geheim achter de onwillekeurige herinnering ontdekken. Het gaat om minieme ervaringen die een geluksgevoel, een extatisch moment teweeg brengen. Gelijke zintuigelijke ervaring in het verleden en heden die een soort kortsluiting in de tijd teweeg brengt en Marcel aan de greep van de tijd onttrekt, hem uit tragedie van de vernietegende werking van de tijd tilt, en hem een moment van eewigheid laat beleven. Geeft de onwillekeurige herinnering een basis die breed genoeg is om als grondslag voor de hele cyclus te kunnen dienen? Twijfels. De onwillekeeurige herinnering richt zich op de heel vroege periode tot 4 a 5 jaar. Gebeurtenissen van daarna zijn toegankelijk voor de bewuste herinnering. Slechts een heel klein gedeelte van de roman lijkt derhalve gebaseerd op de onwillekeurige herinnering, het grootste deel op herinneringen die hij met zijn bewuste herinnering kon bereiken. De grondslag ligt dus niet in de onwillekeurige herinnering. Waaraan ontleent Proust dan zijn inspiratie? Aan beelden die op hem overkomen als veelzeggend, geheimzinning; als een pot waarvan hij de deksel los moet schroeven. De aard van het geheim achter het beeld is van talige aard.