Door en door naturalistisch: uitzichtloos leven, vooral bitter door de ambities om hogerop te komen; tegenstelling: aantrekking van de geest tegenover aantrekking van het vlees; debat over liefde en conventie, band en binding; beste roman over huwelijksband!; Christminster als symbool van hypocrisie en verstarring, ook gestold in de stenen en gebouwen van de stad; Thema van de noodlottige overschrijding van de klassegrenzen en van de loden druk van de maatschappelijke conventies; Wel geen determinisme
Sue verkent de grenzen van de individuele bevrijding in de Victoriaanse samenleving (voor een deel vergelijkbaar met Angel Clare in haar opvatting, maar veel onconventioneler in haar gedrag), maar haar vrijheid is negatief ingevuld en zelfs destructief (ze kan zichzelf niet geven, zelfs aan Jude maar om hem van Arabella weg te houden); haar gedrag is inconsistent en daarom geloofwaardig, maar niet sympathiek. Jude is de lieveling van het verhaal, maar ook de speelbal; hij assimileert de denkbeelden van Sue en gaat er mee aan ten onder
Opmerkelijk achtergrond element: de nadrukkelijke uitwerking van de treinreizen. ( )