Heel leesbare biografie van Zweig. Verontrustend actueel in de beschrijving van de oorlogsdreigingen van beide wereldoorlogen en wat er aan vooraf ging.
Ook heel leuk om te lezen over alle beroemdheden die hij gekend heeft, van Rathenau en Freud en Dali en vele anderen. Wel vreemd dat er niets staat over zijn emoties bij de contacten die hij dagelijks had met bijvoorbeeld zijn vrouw en zijn kinderen, ze worden vagelijk genoemd, zonder namen E.d. ( )

De herinneringen van Zweig omvatten de laatste jaren van de negentiende eeuw tot aan het begin van de tweede wereldoorlog. Als Jood en Oostenrijker heeft Zweig dus veel te vertellen, en zijn de ontmoetingen en vriendschappen met veel bekende kunstenaars en intellectuelen tot op zekere hoogte zeker het verhalen waard.
Ik beschouw dit soort anekdotische verhalen meer als “bijvangst”, de kern van het boek gaat over het moeilijk kunnen aanvaarden dat de wereld slechter is dan aanvankelijk werd gedacht. Zweig groeide in rijkdom op en heeft daar op kunnen teren. Later kon hij royaal leven uit de opbrengst van zijn boeken. Natuurlijk, hij verloor zo’n beetje alles, maar niet op de wijze waarop miljoenen anderen in kommervolle omstandigheden en op beestachtige wijze werden vernederd, vervolgd en uitgemoord. De schrijver behoorde wel tot die kleine groep mensen die tijdig de grens over konden gaan om daar hun bestaan voort te zetten. Zo schrijft hij bij voorbeeld zich nauwelijks iets te kunnen herinneren van de dramatische geldontwaarding gedurende de twintiger jaren van de vorige eeuw. Natuurlijk niet, hij verbleef in het buitenland en beschikte waarschijnlijk over niet door inflatie aangetaste valuta. Het tijdsbeeld is dus wel enigszins gekleurd door zijn geprivilegieerde positie.

De kern van het boek gaat over de binnen deze groep, noem het maar de aristocratie, bestaande naïviteit met betrekking tot aanstormende veranderingen. Men geloofde in de ‘gouden eeuw van de zekerheid’. De duurzaamheid van de duizend jaar oude Oostenrijkse monarchie -en standenmaatschappij (!)- leek gebaseerd op duurzaamheid en voor die onaantastbaarheid leek de staat zelf de hoogste garantie. De voosheid en het ontbreken van een verdedigingslinie rond die samenleving was voor velen een niet te verteren teleurstelling. Men had het niet zien aankomen; de blikken waren immers altijd naar binnen gericht geweest. Joseph Roth verhaalt het in Het sprookje van de 1002e nacht treffend : men danste, feestte, dronk en sliep, en bij het opstaan schoof men de gordijnen open om te moeten ontdekken dat de wereld veranderd was.

Iedere lezer zal daar anders over oordelen, maar ik vond al snel een soort sleuteltekst waarin veel van de tijdgeest en de hang naar het vertrouwde wordt gebundeld.
Zweig vertelt in het eerste hoofdstuk over het besluit van het Weens bestuur om de, door zijn akoestiek geroemde, Bösendorfer zaal af te breken en een nieuwe muziekzaal te bouwen.
Zweig vertelt: ‘Op zichzelf was de kleine concertzaal, waar alleen kamermuziek werd gespeel, een uiterst onbetekenend, onartistiek bouwsel, de vroegere rijschool van Fürst Liechtenstein, die alleen door het aanbrengen van een houten betimmering zonder opsmuk geschikt gemaakt was voor muzikale bestemmingen. Maar hij had de resonantie van een oude viool. het was voor muziekliefhebbers een geheiligde plaats omdat Chopin en Brahms. Liszt en Rubinstein er concerten hadden gegeven, omdat veel beroemde kwartetten hier voor het eerst te horen waren geweest. En nu moest hij plaats maken voor een nieuw utiliteitsgebouw; dat was onbegrijpelijk voor ons, die hier onvergetelijke uren had een beleefd. Toen de laatste maten van Beethoven wegstierven, door het Rosékwartet heerlijker dan ooit gespeeld, verliet niemand zijn plaats. We schreeuwden en applaudisseerden, er waren vrouwen die snikten van ontroering, niemand kon aanvaarden dat het een afscheid was. De lichten in de zaal werden uitgedaan om ons te verjagen. Niemand van de vier- of vijfhonderd fanatieke liefhebbers verliet zijn plaats. Een half uur, een uur bleven wij alsof we door onze aanwezigheid de redding van de oude, geheiligde ruimte konden afdwingen.’
De oude concertzaal (of de toehoorders) als metafoor voor de Oostenrijkse monarchie ?

Van welke kant je het ook bekijkt, dit boek is een indrukwekkend tijdsdocument. Als lezer voelde ik me verwant aan die concertbezoekers. Zij wilden hun vertrouwde concertzaal niet missen en ik vond het jammer toen ik bij het lezen op de laatste bladzijde belandde. ( )

een must info over einde 19de en eerste helft 20ste eeuw gezien door een succesvolle oostenrijkse joodse schrijver

Dit is zonder twijfel één van de beste boeken die ik totnogtoe heb gelezen. En ik zal dan wel bevooroordeeld zijn omdat ik nu eenmaal houd van de sfeer van het fin de siècle en alle nostalgische weemoed die dat met zich meebrengt. Ik citeer Zweig hier even: "Maar alleen in je vroegste jeugdjaren lijkt het toeval nog identiek met het noodlot. Later weet je dat je echte levensweg van binnen uit bepaald wordt; hoe slingerend en zinloos onze weg ook lijkt af te wijken van wat we willen, uiteindelijk leidt hij ons toch naar ons onzichtbare doel." (p. 177) Deze uiteindelijk tragische autobiografie brengt je als lezer erg dicht bij de mens achter de schrijver-intellectueel. En hoe je het ook draait of keert, Stefan Zweig leidde een bijzonder boeiend leven. Zijn literaire glans, brede kennis en interessen brachten hem over gans Europa in contact met de groten uit de literatuur, kunst en cultuur. Het indrukwekkende personenregister achteraan het boek geeft meteen een beeld van het gelaagde kruispunt waarop Zweigs leven zich heeft afgespeeld. Zweig schrijft ook in een erg mooie stijl doorweven met gedachten die het verdienen om regelmatig te herlezen. Zoöok de slotgedachte van dit boek: "Maar elke schaduw is in diepste wezen toch ook een kind van het licht, en alleen wie licht en donker, oorlog en vrede, hoogtepunten en dieptepunten heeft meegemaakt, alleen die heeft waarachtig geleefd." (p. 419). ( )

Knap tijdsbeeld van de periode 1890-1940 via de ogen van een gevierd Oostenrijks-joods schrijver. Natuurlijk erg geromantiseerd, want geschreven in de donkerste periode van zijn leven, vlak voor zijn zelfmoord. De hele fine fleur van de Europese cultuur passeert de revue. ( )